Nabożeństwo różańcowe
Wśród nabożeństw maryjnych szczególne znaczenie ma różaniec święty. Ta czcigodna wielowiekowa modlitwa została ubogacona przez św. Jana Pawła II nowymi tajemnicami światła. Różaniec odmawiany jest zarówno prywatnie, jako modlitwa osobista, jak i wspólnotowo, jako modlitwa rodzin, wspólnot zakonnych i parafialnych czy organizacji katolickich.
Trudno jest ustalić datę historycznych początków tej modlitwy. Autorzy twierdzą, że szeroko rozpowszechniona w naszych czasach jej forma ukształtowała się w drugiej połowie XV wieku, na podstawie rożnych form wcześniejszych. Za właściwego twórcę różańca uchodził przez długie wieki św. Dominik (zm. 1221). Dlatego też po dziś dzień jego duchowi synowie związani są nierozdzielnie z szerzeniem tego nabożeństwa, w którego rozwój wpisali się także jezuici.
Charakterystyczną cechą modlitwy różańcowej jest kolejne powtarzanie modlitwy „Zdrowaś Maryjo” przy równoczesnym przesuwaniu paciorków różańca. To powtarzanie wywołuje – jak jednostajne przybijanie fal – jakąś przestrzeń wewnętrznej ciszy, w której modlącym się stają przed oczyma tajemnice Wcielenia, działalności publicznej (dzięki tajemnicom światła), męki i chwały Jezusa Chrystusa i uwielbienia Jego Matki.
Święto Matki Bożej Różańcowej powstało w czasie zagrożenia Europy przez Turków. Zostało ono wprowadzone w 1572 roku przez papieża Piusa V, dominikanina, jako wotum za zwycięstwo nad Turkami w bitwie pod Lepanto i później rozpowszechniło się w całym Kościele. W 1885 roku papież Leon XIII polecił odmawiać różaniec przez cały październik i wprowadził do „Litanii loretańskiej” wezwanie „Królowo różańca świętego – módl się za nami”.
Modlitwa różańcowa zajmuje poczytne miejsce w przykładzie życia i w nauczaniu św. Jana Pawła II. Jakkolwiek papież mówił o tej modlitwie wiele razy, całokształt i równocześnie syntezę swojej nauki o niej, zawarł w liście apostolskim Rosarium Virginis Mariae z 2002 roku. Stwierdził w nim, że różaniec jest modlitwą odmawianą pod natchnieniem Ducha Świętego i umiłowaną przez licznych świętych (RVM 8); przypomniał, że jakkolwiek modlitwa różańcowa ma charakter maryjny, jest ona modlitwą na wskroś chrystologiczną (RVM 10), tym bardziej po ubogaceniu jej wspomnianymi chrystocentrycznymi tajemnicami światła. Jest nadto modlitwą typowo medytacyjną i wyraźnie kontemplacyjną, jakkolwiek pozostaje modlitwą wokalną. W myśl zachęty z „Novo Millennio Ineunte” do kontemplowania oblicza Jezusa Chrystusa (nr 16), Ojciec Święty ukazał, jak różaniec prowadzi do upodabniania się do Zbawiciela i do stanu obcowania z Nim w sposób przyjacielski, właśnie poprzez kontemplowanie w rozważanych tajemnicach – razem z Maryją – Chrystusowego oblicza (RVM 10-15). Co więcej, owo nieustanne kontemplowanie oblicza Pańskiego, wprowadza odmawiającego różaniec, w życie Chrystusa i pozwala mu jakby oddychać Jego uczuciami, czyli naśladować przykład Jego życia pokornego, ubogiego, ukrytego, cierpliwego i doskonałego (RVM 15).
Według św. Jana Pawła II modlitwa różańcowa pulsuje niejako życiem ludzkim i może być dla każdego słodkim łańcuchem łączącym z Bogiem. Winna być modlitwą rodzin i za rodziny, modlitwą odmawianą wraz z dziećmi, aby tworzyć w ludzkich domach poniekąd klimat domu nazaretańskiego (RVM 39-43).
Istnieją różnorodne zrzeszenia praktykujące i szerzące nabożeństwo różańcowe, jak bractwa, kółka żywego różańca, a nadto w Polsce powstały w 1997 roku podwórkowe kółka różańcowe dzieci.
o. Szczepan T. Praśkiewicz OCD
