Litania loretańska do Najśw. Maryi Panny i inne litanie maryjne

Litania (z greckiego „lite” i łacińskiego „litanea”) oznacza prywatną lub publiczną modlitwę błagalną, złożoną z szeregu wezwań do Boga, Jezusa Chrystusa, Ducha Świętego, Matki Bożej lub świętych. W liturgii kościelnej trwałe miejsce ma jedynie „Litania do Wszystkich Świętych”, jako element w obrzędach kanonizacji, poświęcenia kościoła, egzorcyzmów, sakramentu wyższych święceń (diakona, kapłana i biskupa), konsekracji dziewic i wieczystych ślubów zakonnych. Wolno też podczas nabożeństw publicznych posługiwać się innymi litaniami, zatwierdzonymi w tym celu władzą papieską dla całego Kościoła. Są to litanie do Najświętszego Imienia Jezus, do Najświętszego Serca Pana Jezusa, do Najdroższej Krwi Chrystusa Pana, do św. Józefa.

Litanią zatwierdzoną do publicznego odmawiania i często stosowaną podczas nabożeństw maryjnych, zwłaszcza majowych, jest „Litania do Matki Bożej”, zwana „loretańską”. Jej genezy należy się doszukiwać się we Francji w XII wieku. Wywodzi się ona ze średniowiecznej tradycji monastycznej i opiera się na starożytnych schematach maryjnych, zwłaszcza na modlitwie Kościoła Wschodniego – akatyście. Od 1531 roku zaczęto ją śpiewać w Loreto, w sanktuarium Domku Nazaretańskiego i tam nastąpił dalszy jej rozwój, stąd do dziś zwie się litanią loretańską. Urzędowo litanię tę, w formie istniejącej do dziś, zatwierdził dla całego Kościoła Benedykt XIV. Litania posiada:

• wstęp, który podobnie jak w innych litaniach stanowią greckie wezwania Kyrie elejson i inwokacje skierowane do Trójcy Przenajświętszej;
• właściwy korpus złożony z ponad pięćdziesięciu wezwań dogmatycznych, historiozoficznych i eschatologicznych do Matki Chrystusa. Niektóre z nich Stolica Apostolska polecała i nadal poleca umieszczać, stosownie do wydarzeń eklezjalnych czy potrzeb społeczności ludzkiej: np. Królowo pokoju (1917), Królowo wniebowzięta (1950), Matko Kościoła (fakultatywne od 1964; wprowadzone prawie powszechnie w 1980), Królowo rodziny(1995) i Matko Miłosierdzia (2014). Upoważnienie do wprowadzenia własnych wezwań otrzymały niektóre konferencje biskupów i zakony. Np. Kościół w Polsce mógł w 1908 roku dodać wezwanie Królowo Korony Polskiej (dziś Królowo Polski), od 1910 roku franciszkanie trzech gałęzi używają wezwania Królowo zakonu serafickiego, a karmelici już od 1689 roku (na mocy decyzji zakonu) stosują zwyczajowo wezwanie Regina decor Carmeli (w Polsce Królowo szkaplerza świętego);
• zakończenie, którym jest trzykrotna inwokacja Jezusa Odkupiciela (Baranku Boży), po której następuje modlitwa do Boga Ojca, aby udzielił nam zdrowia duszy i ciała, a za przyczyną Najświętszej Maryi zawsze Dziewicy uwolnił od doczesnych utrapień i obdarzył wieczną radością. Modlitwę tę poprzedza werset do Bogurodzicy: Módl się za nami Święta Boża Rodzicielko ze znaną odpowiedzią: Abyśmy się stali godnymi obietnic Chrystusowych.

Znane są nadto liczne inne litanie maryjne, zatwierdzone do prywatnego odmawiania w niektórych Kościołach lokalnych i wspólnotach zakonnych. Zgromadził je wraz z innymi litaniami, w książce pt. 101 Litanii, ks. Jerzy Lech Kontkowski, jezuita. Przy kolejnych wydaniach książki można by ją jeszcze ubogacić kilkoma litaniami maryjnymi, jak chociażby „Litanią do Maryi, Matki Kościoła”, opracowaną na podstawie tytułów, jakimi obdarza Matkę Najświętszą VIII rozdział Konstytucji dogmatycznej o Kościele – Lumen Gentium, czy też bogatą w treści biblijne „Litanią do Maryi, Matki Karmelu”, lub powstałą we Francji w pierwszych latach po Vaticanum II „Litanią do Maryi, Matki ubogich”, czy w końcu „Litania do Maryi, Matki Miłosierdzia”. Pięknymi litaniami maryjnymi są także tzw. „Nowa litania do Maryi”, zawierająca wezwania dostosowane do naszych czasów, a przede wszystkim litania zawarta w „Obrzędzie koronacji wizerunków Najświętszej Maryi Panny”, która według Dyrektorium pobożności ludowej (203), „w pewnych okolicznościach może stanowić pożyteczną alternatywę dla Litanii loretańskiej”.

o. Szczepan T. Praśkiewicz OCD