Baborów – to kilkutysięczne miasteczko położone nad rzeką Psiną na Ziemi Głubczyckiej w woj. opolskim (niegdyś własność ss. Dominikanek z Raciborza). To tutaj na dobrze rozwinięty kult św. Józefa i MB Szkaplerznej „natrafili” Karmelici osiedlając się w Baborowie w roku 1946. Baborowski kościół przez miejscowych nazywany spontanicznie “Józefkiem”, swoiście emanuje “ciepłem” swej architektury, niosąc prostotę nie pozbawioną elegancji form. Słusznie uchodzi za najpiękniejszą budowlę z drewna na Płaskowyżu Głubczyckim, jednocześnie za jedną z najbardziej okazałych świątyń drewnianych doby baroku, na Śląsku Opolskim. “Jest rzeczywiście wytworem prawdziwej sztuki ludowej i świadczy o subtelnym, nie zmanierowanym wyczuciu stylu ówczesnych ludzi. Dlatego też na każdym zwiedzającym wywiera wielkie wrażenie. Jest przy tym pięknie usytuowany, na małym wzniesieniu jak strażnik naszego cmentarza, otoczony starymi lipami, brzozami i drzewami morwowymi” – tak opisywało kościół anonimowe pióro przed wielu, wielu laty.

Św. Józef

Pierwszy kościółek powstał w tym miejscu w r. 1670, jako tzw. kościół odpustowy, usytuowany poza wsią – od początku dedykowany św. Józefowi, Oblubieńcowi NMP i Stróżowi Pana Jezusa.  Natomiast ten, który zachował się do naszych czasów p.w. św. Józefa i Barbary zbudowany został z ciosowego drewna modrzewiowego na kamiennej podmurówce w latach 1700 – 1702, za sprawą proboszcza Baborowa ks. Szymona Piotra Motlocha. Kształt korpusu kościoła zbliżony jest do krzyża greckiego. W swojej historii kościół wiele razy cudem uniknął pożarów, jakie nawiedzały Baborów. Być może wpływ na to miało umiejscowienie go poza osadą. Na początku XIX w. rozpoczęto starania o utworzenie dookoła kościoła cmentarza. W sierpniu 1876 r. w wyniku złego stanu i groźby zawalenia się rozebrana została mniejsza dachowa wieżyczka. W 1890 r. dach gontowy zastąpiono pokryciem łupkowym. Front budowli został odnowiony w 1896 r. Z inicjatywy ówczesnego proboszcza – ks. Henryka Kloske, w 1912 r. przeprowadzono gruntowny remont zabytku i wtedy na fasadzie kościoła pojawił się relief św. Józefa z Dzieciątkiem na ręce (w złotej mandorli). Od 1946 r. do dnia dzisiejszego opiekę nad kościołem sprawują OO. Karmelici. W latach 1995 – 1996 przeprowadzone zostały ostatnie prace konserwatorskie. We wnętrzu zobaczyć można niezwykle cenną, barokową polichromię, ołtarz główny dedykowany św. Józefowi i boczne: jeden dedykowany MB Szkaplerznej a drugi św. Walentemu oraz drewnianą ambonę i inne obrazy, epitafia, ławki oraz chór muzyczny.

Polichromia obejmuje w całości sklepienie kolebkowe i częściowo ściany kościoła. Są to postacie ludzkie, ale też wiele motywów roślinnych i arabeskowych oraz kartuszów z inskrypcjami łacińskimi. W prezbiterium koresponduje ona z obrazem w ołtarzu głównym poświęconym Patronowi świątyni św. Józefowi. Na obrazie widzimy stojącą postać Oblubieńca NMP jak ukazuje swej Małżonce, Bogurodzicy pierścień – symbol wierności. A Maryja siedząc na tronie obejmuje stojące i wyciągające swe rączęta Dziecię Jezus. Na sklepieniu natomiast malowidło ukazuje św. Józefa z dorastającym Jezusem nie w warsztacie stolarskim, ale jakby w szkole – bowiem Jezus pisze coś na arkuszu papieru, a dokoła kilka postaci aniołków również z zapisanymi kartami, bądź wstęgami. Jeszcze w bocznym ołtarzu (MB Szkaplerznej) spotkać możemy figurę św. Józefa z Jezusem na ręku.

Matka Boża Szkaplerzna

Obok kultu św. Józefa, bardzo mocno rozwinął się tu kult MB Szkaplerznej, co widać w wielu miejscach baborowskiej parafii (zarówno w kościółku św. Józefa, jaki i w nowej murowanej świątyni w centrum miasteczka). W kościółku w transepcie po prawej stronie boczny ołtarz i wszelakie malowidła poświęcone są historii i duchowości szkaplerza karmelitańskiego. Na obrazie Matka Boża z Dzieciątkiem na kolanach siedząca na obłokach prawą ręką podaje szkaplerz, a Jezus prawą rączką błogosławi. Nad obrazem w zwieńczeniu owalne malowidło przedstawiające scenę gdzie Maryja ofiarowuje szkaplerz klęczącemu św. Szymonowi Stock. Na sklepieniu pokaźnej wielkości polichromia z wyobrażeniem MB Szkaplerznej, jako Orędowniczki dusz czyśćcowych. W dolnej części – antropomorficznie zilustrowane dusze ludzi w ogniu oczyszczającym, błagalnym spojrzeniem i wyciągniętymi rękami szukają pomocy u Maryi, która pochyla się i podaje im szkaplerz. Towarzyszą Jej w tym z boku ujęci święci orędownicy karmelitańscy pełni rozmodlenia. W górnej części Maryja w chwale nieba, stojąca na obłokach (również ze szkaplerzem) i adorujący, klęczący św. prorok Eliasz i św. Szymon Stock. Łacińska inskrypcja mówi o zbawczym znaczeniu szkaplerza i o tzw. „przywileju sobotnim”. Na ścianach zawieszone są dwa obrazy – jeden przedstawia w centrum dużą postać Karmelity i klęczące dwie postaci, nad którym widnieją dwaj władcy europejscy w postawie klęczącej adoracji Madonny: św. Edward wyznawca (król Anglii w XI w. – „który wiódł żywot bardziej mniszy, niż królewski”) i św. Ludwik, król Francji. W tle dostrzec można zarys średniowiecznego miasta warownego i dwa aniołki ze wstęgą z napisem łac. „święty szkaplerz, oto znak czci”; a drugi obraz prezentuje młodego siewcę z pokaźnym szkaplerzem na szyi (w centrum) i mniejsze sceny z cudami zdziałanymi za sprawą szkaplerza – za którymi stoi tak naprawdę Bóg Ojciec i Duch św. zsyłający z nieba promienie swej łaski ujęci w górnej części malowidła.

Również i w nowym, murowanym kościele nie brak jest akcentów szkaplerznych. W nawie głównej na sklepieniu dostrzec można owalne malowidło ze sceną podarowania szkaplerza przez Maryję św. Szymonowi Stock, w nawie bocznej stoi piękna chorągiew z wizerunkiem MB Szkaplerznej; przy obrazie MB Częstochowskiej w kaplicy zawieszony jest pokaźnej wielkości szkaplerz karmelitański, jako wotum, a w otoczeniu kościoła – na jubileusz 750-lecia Szkaplerza św. (2001 r.) – stanęła figura MB Szkaplerznej.

Jest jeszcze wiele cennych i pięknych arcydzieł sztuki sakralnej, dla których warto nawiedzić te dwie świątynie baborowskie i zajrzeć na plebanię, gdzie przechowywana jest cenna XVII w. kopia obrazu MB z Passawy (znanego maryjnego sanktuarium w Niemczech).

o. Paweł Ferko OCD

fot. wikipedia