Matka Boża ze schodów

Zatybrze – była niegdyś najuboższą, ale i najbardziej malowniczą dzielnicą Rzymu. Wąskie, mroczne zaułki i najprzedniejsze jadło – to krótka charakterystyka tego miejsca, która do dziś jest aktualna. W pewnym domu prywatnym rodziny mieszkającej na Zatybrzu, widniało na ścianie podestu klatki schodowej malowidło przedstawiające Maryję karmiącą Dzieciątko Jezus. Uboga kobieta, która urodziła dziecko z upośledzeniem ciała i umysłu, bolejąc bardzo nad tym faktem przychodziła tu często na modlitwę błagalną szukając u Maryi-Matki pociechy i pomocy. I doświadczyła cudownego uzdrowienia swego dziecka – odtąd wizerunek ten otrzymał miano Santa Maria della Scala (czyli MB zez schodów) i wiele osób przybywało tutaj, aby oddać cześć Najświętszej Panience i wybłagać potrzebne łaski dla siebie, czy też bliskich. Łaskawość Maryi i coraz większa rzesza wiernych czcicieli zrodziła potrzebę wybudowania w tym miejscu kościoła i tak też się stało – a był to wiek XVI.

Budowa

Kościół ku czci MB zaprojektował Francesco da Volterra Capriano w 1593 r. i budowa ruszyła z kopyta, w 1597 r. piecza nad kościołem i dokończeniem prac została powierzona Karmelitom Bosym – a w zamyśle miał to być spory kompleks. Wyburzono więc wiele na wpółzniszczonych ubogich domów Zatybrza, by znaleźć odpowiednią przestrzeń dla kościoła, klasztoru i papieskiej apteki. Po śmierci architekta prace nad całością przejął Girolamo Rainaldi. Wizerunek „MB ze schodów” po zburzeniu okolicznych domów trafił do kościoła i znajduje się w lewej nawie kościoła. Kościół jest na planie krzyża łacińskiego z wąskimi nawami, w których usytuowane są boczne kaplice i ołtarze. Nad transeptem (skrzyżowanie naw na środku kościoła) góruje kopuła na ośmiokątnym tamburynie i mała podłużna latarnia, przez którą wpada nieco światła. Fasada kościoła raczej powściągliwa, dwukondygnacyjna, wysmukła. W dolnej kondygnacji pomiędzy pilastrami w kształcie kolumn jońskich, nad portalem wejściowym w niszy, znajduje się barokowa figura MB z Dzieciątkiem dzieła Francesco Cusarta z 1633 r. Wyższa kondygnacja również z pilastrami jońskich kolumn ograniczona jest po bokach gigantycznymi wolutami a u góry zwieńczona trójkątnym przyczółkiem z herbem pośrodku. Z boku kościoła XVII wieczny klasztor karmelitów bosych i połączony z nim – również z XVII w., sklep-apteka (dwukondygnacyjny).Ten na piętrze, przez stulecia (aż do 1954 r.) służył jako papieska apteka (zasilając w leki dwór papieski), zachowując swój przepiękny i oryginalny wystrój i umeblowanie do tej pory – można go zwiedzać jako muzeum. Jako aktualna apteka służy inny nowszy obiekt ulokowany na parterze. Specjalnością apteki była „teriaca” – mikstura z różnych ziół pomagająca na niezliczone dolegliwości.

Dekoracja

Wewnątrz kościoła znajduje się przepiękny ołtarz główny i po cztery kaplice-ołtarze w bocznych nawach. Nad ołtarzem głównym prace prowadził wspomniany już G. Rainaldi, który w centrum umieścił tabernakulum w kształcie świątyni, z attyką i kopułą wspartą na 16 korynckich, żłobionych kolumienkach z alabastru, wykładanych drogimi kamieniami (1653 r.). Wokół posągi 4 Ewangelistów z terakoty i Baranek Apokaliptyczny z brązu. Prezbiterium za ołtarzem głównym półkoliście zamknięte absydą z potężnych rozmiarów malowidłem MB Królowej Nieba w całej postaci po środku, a po bokach 4 inne malowidła: Chrzest Jezusa, Cud na weselu w Kanie Galilejskiej, Ostatnia Wieczerza i Wniebowstąpienie. Nie mogło zabraknąć tu również figur św. Józefa i św. Teresy od Jezusa. Kaplice wypełnione piękną polichromią dopasowaną tematycznie do patronatu, są jednocześnie grobowcami słynnych i zamożnych rodów.

Kaplice po lewej stronie: 1. „MB ze schodów” – otaczany największą czcią wizerunek namalowany na ścianie, łaskami słynący i przyozdobiony licznymi wotami; 2. Krzyża św. – Krucyfiks z brązu z marmurową postacią św. Jana od Krzyża; 3. Niepokalanego Poczęcia NMP – z 2 obrazami: Maryi Niepokalanej i Maryi Ukoronowanej; 4. MB Królowej Karmelu – ze sceną figuralną ofiarowania Szkaplerza św. Szymonowi Stock przez Maryję.

Kaplice po prawej stronie: 1. Św. Jana Chrzciciela – z XVII w. obrazem holenderskiego malarza Gerrita van Honthorsta; 2. Św. Jacka (polski akcent!!) – z figurami św. Jacka z MB Jackową oraz św. Katarzyny ze Sieny; 3. Św. Józefa – ze scenami z życia Opiekuna Jezusa takimi jak: sen Józefa, Święta Rodzina i zaślubiny z Maryją; 4. Wniebowzięcia NMP – z obrazami Narodzenia NMP i Zaśnięcia. Pod ołtarzem przeszklona trumienka z cenotafem (woskowa figura) św. Teresy od Dzieciątka Jezus.

Osobną dodatkową i największą kaplicę posiada św. Teresa od Jezusa. Na ścianach dużych rozmiarów liczne malowidła ze scenami z jej życia – zarówno świeckiego, jak i zakonnego. Ale najcenniejszy jest ołtarz zawierający w przeszklonym relikwiarzu prawą stopę wielkiej świętej mistyczki hiszpańskiej. Warta zobaczenia jest również niemal antyczna zakrystia ze stylowymi meblami i licznymi obrazami Maryi oraz świętych Zakonu karmelitańskiego.

Jest jeszcze jeden polski akcent związany z tym kościołem. Od roku 1664 jest to bowiem tytularny kościół jednego z kardynałów … i za sprawą pp. Jana Pawła II, 25 stycznia 2004 r. zaszczytu tego dostąpił ks. kard. Stanisław Nagy z Krakowa, ciesząc się nim aż do śmierci jaka nastąpiła 5 czerwca 2013 r.

o. Paweł Ferko OCD

fot. wikimedia