Wśród lasów i wapiennych wzgórz Jury Krakowsko-Częstochowskiej w miejscowości Czerna, oddalonej o 25 kilometrów od Krakowa w kierunku Katowic, znajduje się zabytkowy klasztor Zakonu Karmelitów Bosych z I połowy XVII w. Pielgrzymów i turystów zdumiewa piękno położenia i architektury klasztoru, lecz głównym celem ich pielgrzymowania do Czernej jest oddanie czci Matce Bożej Szkaplerznej i polecenie się Jej opiece przed łaskami słynącym obrazem znajdującym się w bocznym ołtarzu klasztornego kościoła. Wizerunek Maryi jest nie tylko piękny – piękno nie wystarcza. To jest ikona Bożej Rodzicielki, przed którą ludzie mogą się modlić, której zechcą się pokłonić, do której zapragną się przytulić i mówić do Niej jak do kochającej Matki.

Opis obrazu

Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w karmelitańskim klasztorze w Czernej datowany jest na II połowę XVIII w. Został on namalowany przez Pawła Gołębiowskiego, artystę krakowskiego na wzór obrazu Matki Bożej Śnieżnej Salus Populi Romani (Ocalenie Ludu Rzymskiego), znajdującego się w Bazylice Matki Bożej Większej w Rzymie. Obraz został namalowany techniką olejną na blasze miedzianej w kształcie stojącego prostokąta, zakończonego arkadą. Posiada wymiary 208×107 cm. Tłem obrazu jest złota karta złożona z kwadratów o układzie skośnym, w które wpisano czterolistne kwiaty stylizowanej lilii w kształcie krzyżyka greckiego. Złote tło jest symbolem nadprzyrodzonego światła.

Bogarodzica przedstawiona jest w typie Hodegetrii – Przewodniczki, ukazującej swojego Syna trzymanego na rękach jako jedyną drogę zbawienia.

Obraz przedstawia Maryję w pozycji stojącej w ujęciu trzech czwartych postaci, wyłaniającej się z obłoków, ustawionej frontalnie do wiernych. Twarz Matki Bożej jest podłużna o karnacji bladej. Matka Boża ubrana jest w piękną ugrową suknię, ozdobioną pod szyją złotą lamówką. Jej głowę i ramiona okrywa ciemnoniebieski maforion, czyli płaszcz z kapturem, także obszyty złotą lamówką i ozdobiony złotym krzyżykiem na wysokości czoła. Widoczna wewnętrzna strona maforianu jest oliwkowo-zielona, co oznacza, że Maryja jest Matką Zbawiciela. Kolor zielony podkreśla (ziemską) naturę Maryi.

Gwiazda siedmioramienna na kształt diademu przypięta na prawym ramieniu płaszcza Maryi jest symbolem Jej dziewiczego macierzyństwa. Słusznie Maryja nosi tytuł: Gwiazda Poranna, Jutrzenka. Jak jutrzenka poprzedza wschód słońca, tak Maryja w swym ziemskim istnieniu poprzedziła Mesjasza – Słońce i wydała Go na świat.

Maryja objawia się nam w znaku Karmelu jako Gwiazda Morza, przewodniczka i opiekunka nie tylko marynarzy, ale także metaforycznie wszystkich ludzi pokonujących wzburzone fale życia. Maryja jest Gwiazdą Morza, która świeci nad wzburzonymi falami świata i jak lśniąca latarnia w kościele Karmelitów Bosych oświetla drogę ludziom do portu zbawienia, jednocześnie jest przewodniczką i pomaga odnaleźć drogę życia.

Obraz przedstawia Madonnę o niezwykle ciepłym, łagodnym i jednocześnie zatroskanym wyrazie twarzy. Oczy Maryi zawsze spoglądają na wiernych, niezależnie od miejsca, z którego patrzą, jakby zawsze za nimi wodziły. Maryja ze skupieniem usiłuje wyczytać, co patrzący na Nią chcą Jej przekazać.

Na obrazie widzimy Matkę z Synem, który jest już całkiem duży. Twarz Dzieciątka przypomina oblicze dorosłego mężczyzny (wysokie zaokrąglone czoło, spojrzenie mędrca), bo chociaż Jezus narodził się jako Dziecię, to przecież jest istniejącym odwiecznie Emmanuelem. Imię Emmanuel z języka hebrajskiego znaczy „Bój jest z nami”.

Dzieciątko Jezus jest ubrane w biały chiton (tunikę) ze złotym wykończeniem pod szyją, a od pasa jest owinięte jasnozłotym himationem, bogato drapowanym. Na bosych stopach Jezus ma ciemnobrązowe sandały. Symbolizują one godność i synostwo Boże.

Syn Boży w ręku Maryi jawi się jako Pantokrator – władca i Zbawiciel. Prawą rękę ma wyciągniętą w geście błogosławieństwa. Trzy palce złączone oznaczają jedność Trójcy Świętej, a dwa palce wyprostowane, w tym przypadku wskazujący i środkowy, wyrażają prawdę o podwójnej naturze (Boskiej i ludzkiej) Jezusa Chrystusa.

Ewangeliarz bogato oprawiony, trzymany przez Jezusa w lewej ręce, symbolizuje Słowo Boże. Wszystkie księgi Biblii w Jezusie otrzymują nowy sens. Do czasu nadejścia Jezusa były Prawem, sumą przykazań, których człowiek nie mógł wypełnić. Lecz kiedy przyszedł Jezus, wypełnił doskonale wolę Bożą w Starym Testamencie. Sam stał się Słowem Boga, które przemówiło w czasach ostatecznych.

Biała szata Jezusa nawiązuje do Przemienienia na Górze Tabor. Święty Marek Ewangelista zapisał, że podczas tego wydarzenia „Jego oblicze stało się lśniąco białe, tak jak żaden na ziemi folusznik wybielić nie zdoła” (9:3). Podczas Przemienienia Bóg objawił Jezusa jako umiłowanego Syna, istniejącego przedwiecznie i posiadającego Jego chwałę. Tę samą treść wyraża złoty himation, symbol Boskiego królowania i odbicia wiecznej chwały.

Cechą odróżniającą obraz Matki Bożej w Czernej od pierwowzoru jest szkaplerz karmelitański, który Maryja trzyma w prawej dłoni. Jak podaje Tradycja, św. Szymon Stock, generał zakonu karmelitów, 16 lipca 1251 r. doświadczył wizji Matki Bożej wręczającej mu jedną z części habitu karmelitańskiego, brązowego szkaplerza, z zapewnieniem, że wszyscy, którzy będą go nosić, będą się cieszyć szczególnym błogosławieństwem, a po śmierci unikną kary wiecznej. Ta cudowna szata – szkaplerz jest darem Matki Bożej dla wszystkich ludzi, znakiem Jej macierzyńskiej miłości. Przypomina duchowe przymierze Maryi ze swymi dziećmi.

Ciekawym motywem na obrazie jest biała chusteczka trzymana przez Maryję w lewej dłoni. To starożytny symbol władzy monarszej. Maryja jest Królową nieba i ziemi. Ta biała chustka to także symbol matczynej troski Matki Bożej o ludzi, uczniów Chrystusa oraz zapowiedź Jej cierpień. Popularnie mówi się, że Maryja tą chustką ociera ludzkie łzy. Jest Matką Pocieszenia.

Obraz w Czernej przedstawia Maryję z koroną na głowie. Jest to symbol tego, co uczynił Bóg względem Maryi, dał Jej miejsce po swojej prawicy. Mówimy, że Maryja z Jezusem jest ukoronowana w tym obrazie. Koronacji Obrazu Matki Bożej Czernieńskiej koronami papieskimi dokonał 17 lipca 1988 r. kardynał Franciszek Macharski. Był to zewnętrzny znak naszych pragnień czci Matki Bożej i przeżywania wiary wraz z Nią. Założenie korony oznacza uznanie, a zarazem prośbę, by Maryja była zawsze pierwszą spośród nas, by swoim przykładem i modlitwą prowadziła nas do Ojca. Oznacza też królowanie Matki i Jezusa w każdym sercu. Niech tak się dzieje, niech Maryja króluje w naszych sercach.

Wierni coraz liczniej pielgrzymują do sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Czernej, aby dziękować Maryi za otrzymane łaski i prosić o dalszą Jej opiekę w życiu. Największym cudem Matki Bożej jest fakt, iż karmelici bosi przetrwali w Czernej jako jedyny klasztor karmelitów bosych w Polsce nieprzerwanie od roku 1632, w którym powstał.

Od 1974 r. szaty obydwu postaci: Madonny i Dzieciątka są zasłonięte tak zwanymi sukienkami, czyli okryciami z tkaniny z jedwabiu, na którą naszyte są złotą nicią galony, cekiny, korale, ślubne obrączki oraz inne brylanty i kosztowności. Pochodzą one z wotów składanych Matce Bożej w dowód wdzięczności za doznane łaski.

Suknie odtwarzają w sposób plastyczny układ szat Maryi i Dzieciątka. Suknie jako osłona obrazu pełnią funkcję zarówno ochronną, jak też podkreślają sakralne znaczenie Ikony Królowej Szkaplerza, osłaniające ją na podobieństwo relikwiarza lub monstrancji.

Trzeba przyznać, że na skutek umieszczenia na nim sukienek, obraz wiele traci ze swej oryginalnej piękności.

Kościół klasztorny Karmelitów Bosych w Czernej, w którym odbiera szczególną cześć wiernych słynący łaskami obraz Matki Bożej Szkaplerznej, został formalnie zatwierdzony przez ks. Stanisława kardynała Dziwisza, arcybiskupa metropolitę krakowskiego, dekretem z dnia 18 stycznia 2014 r., jako sanktuarium diecezjalne, którym faktycznie jest już od dawna.

Kościół sanktuaryjny poświęcony Matce Bożej Szkaplerznej w Czernej otrzymał również dekret z penitencjarii apostolskiej przyznający mu przywilej pokrewieństwa duchowego z Papieską Bazyliką Matki Bożej Większej w Rzymie. Nawiązanie duchowego pokrewieństwa z tą pierwszą świątynią poświęconą Najświętszej Bożej Rodzicielce, obdarowaną licznymi duchowymi przywilejami, przyznaje wiernym przybywającym do sanktuarium w Czernej możliwość uzyskania odpustu zupełnego, czyli darowania kar doczesnych, przynależnych rzymskiej Bazylice Matki Bożej Większej. Ten przywilej mobilizuje tym samym wiernych do częstego pielgrzymowania do Czernej i korzystania z sakramentów świętych i łask duchowych, którymi zostało obdarzone Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej.

Pielgrzymując do Sanktuarium Maryjnego w Czernej, pozdrawiamy Matkę Najświętszą aktem wiary: „Najświętsza Maryjo, Królowo Szkaplerza Świętego módl się za nami”.

Można ten akt strzelisty rozumieć w sposób co najmniej dwojaki: po pierwsze tak, że Maryja patronuje niejako wszystkim wspólnotom karmelitańskim, bractwu szkaplerznemu i wszystkim, którzy noszą szkaplerz karmelitański. Po drugie: Najświętsza Maryja Panna sprawuje władzę nad światem poprzez szkaplerz święty i opasuje nim całą kulę ziemską. Szkaplerz to duchowa potęga Maryi.

Przed ikoną Matki Bożej Szkaplerznej umieszczono lampkę oliwną, płonącą w dzień i w nocy na znak ustawicznej pamięci serc braci karmelitów bosych o swej Matce i Królowej Szkaplerza Świętego.

Niech ze swoim Synem błogosławi nas Maryja, Królowa Szkaplerza Świętego.

Nie została żadna relikwia po Matce Bożej. Ona z ciałem i duszą została wzięta do nieba. Ale zostawiła szatę, która wciąż jest nowa – tak jak Chrystus w Eucharystii, nigdy nie nowy i nigdy nie stary, wciąż ten sam.

o. Melchior Wróbel OCD

Czytaj dalej w najnowszym numerze „Głosu Karmelu”