W Księdze Rodzaju i Apokalipsie czytamy o Niewieście, która stoczy walkę ze Złym (wężem, smokiem) i zwycięży go!!! Ową Niewiastą jest Maryja, Matka Syna Bożego – Niepokalana i pełna łaski. W wielu historycznych wydarzeniach i bitwach świat chrześcijański dostrzegał i dziękował za Opiekę i skuteczną Pomoc Maryi. Choćby nasz Grunwald i pieśń „Bogurodzica” zagrzewająca polskie hufce rycerzy do walki z Krzyżakami. Albo Lepanto (7 X 1571 r.) i zwycięstwo Ligi Świętej nad Turkami w bitwie morskiej pod egidą MB Różańcowej. Czy też 12 września 1683 r. i słynna Odsiecz Wiedeńska pod znakiem Imienia Maryi. No i w końcu Cud nad Wisłą z roku 1920 – to te najbardziej znane i znaczące wydarzenia, w których obecność i działanie Matki Bożej stały się nieodzownym czynnikiem niosącym zwycięstwo – przydawały wiary i wzmacniały siły. Matka Boża Zwycięska króluje więc w wielu miejscach, a jednym z nich to Wieczne Miasto – Rzym i znajdująca się tam świątynia karmelitańska.

Nieco historii

Rodząca się głównie w podzielonych politycznie i religijnie Niemczech doktryna Marcina Lutra nie mogła być zarzewiem pokoju. U progu XVII wieku Europa wchodziła w koszmar wojny trzydziestoletniej. W nurt tej niszczycielskiej wojny włączyły się i Czechy, od czasów wystąpienia Jana Husa sprzyjające wszelkim ruchom nowinkarskim i dysydenckim w Kościele, kraj entuzjastycznie opowiadający się za protestantyzmem. Problem w tym, że kraj ten znajdował się w orbicie wpływów cesarza, a ten wiernie opowiadał się za katolicyzmem w duchu tradycji domu habsburskiego. Między protestantami i katolikami w Czechach musiało dojść do zbrojnej konfrontacji. Bitwę stoczono 8 listopada 1620 r. pod Białą Górą, na błoniach po zachodniej stronie Pragi. Chociaż siły obu przeciwników były mniej więcej wyrównane, w pewnym momencie załamało się uderzenie cesarskich wojsk katolickich. Na ten widok do walki włączył się kapelan armii, o. Dominik od Jezusa i Maryi, karmelita bosy, uzbrojony nie w miecz, lecz w maleńki obrazek zawieszony na szyi, przedstawiający Matkę Boską adorującą Dzieciątko. Zjawienie się zakonnika w szeregach walczących poderwało żołnierzy katolickich do jeszcze większego wysiłku. Niebawem bitwa zakończyła się całkowitą klęską obozu protestanckiego. Wszyscy zgodnie przypisali zwycięstwo nadprzyrodzonej interwencji Maryi. Maleńki ten obrazek, znaleziony przez karmelitę na czeskim zamku w Strakonicach, mocno okaleczony przez samych protestantów poprzez wydłubanie oczu świętym postaciom, został po zwycięskiej bitwie przeniesiony do Pragi, a następnie do Rzymu i dwa lata później, w 1622 roku – jako cudowny – uroczyście umieszczony w głównym ołtarzu. Na tę okazję ukończony właśnie kościół dedykowali karmelici bosi Matce Boskiej Zwycięskiej (Santa Maria della Vittoria). Zwycięstwo ligi katolickiej pod Białą Górą miało ogromne znaczenie w historii nie tylko Czech, ale i całego Kościoła powszechnego.

Kościół MB Zwycięskiej

Powstawał w latach 1608-1620. To jeden z najmłodszych rzymskich kościołów, zaprojektowany przez Carla Maderno. Początkowo poświęcony był św. Pawłowi, potem, po zwycięstwie armii katolickiej nad czeskimi protestantami w bitwie pod Białą Górą w 1620 roku, wezwanie zmieniono na to, które znamy obecnie. W ołtarzu głównym, pośród złocistych obłoków i promieni znajduje się niewielki cudowny wizerunek Madonny, któremu przypisywano wsparcie w bitwie. Fasadę ufundował kardynał Scipione Borghese. Świątynia pełna jest barokowego przepychu – złoconych sztukaterii, rzeźb, marmurów i obrazów, które mogą wręcz przytłaczać. Sławę zyskała jednak przede wszystkim dzięki kaplicy rodziny Cornaro, projektu Gian Lorenza Berniniego z 1646 roku. Centralny punkt tej kaplicy stanowi rzeźba Ekstaza św. Teresy (1647-52), przedstawiająca XVI-to wieczną mistyczkę, karmelitankę bosą – Teresę z Avilá, pogrążoną w mistycznej ekstazie. Jej serce zostało przeszyte płomienną strzałą – symbolem miłości bożej, przez uśmiechniętego cherubina. Święta unosi się na obłoku, jej noga i ręka zwisają bezwładnie, wysuwając się spośród obficie fałdowanej szaty. Teresa zamyka oczy, równocześnie niby wydając jęk z wpółotwartych ust. Nad nią stoi młodzieńczy anioł o delikatnych rysach i tajemniczym uśmiechu, wyciągający w jej kierunku strzałę. Intrygujący uśmiech anioła kontrastuje z pełną emocji twarzą kobiety. Niebiański wysłannik również owinięty jest zwojem materiału, w zagłębieniach którego przenikają się cienie, dając wrażenie głębokich fałd. Szaty obojga postaci wydają się tworzyć jedność. Elementem kompozycji uczynił Bernini także światło padające na świętą z umieszczonej wyżej latarni, która jest niewidoczna dla widzów. W czymś w rodzaju lóż teatralnych scenę z prawej i lewej strony kaplicy obserwują rzeźby przedstawiające członków rodziny Cornaro. Ta sugestywna teatralna kompozycja była w czasach baroku wielokrotnie naśladowana, nikomu jednak nie udało się powtórzyć mistrzowskiego efektu Berniniego. Ta przepiękna rzeźba uważana jest za jedno z najlepszych w historii przedstawień doznań mistycznych. Inspiracją dla Berniniego był fragment dzieła wielkiej mistyczki hiszpańskiej św. Teresy z Avila. W książce pt. „Życie” święta opisuje jedno ze swych mistycznych przeżyć. Ukazał się jej anioł. „W jego rękach ujrzałam długą, złotą włócznię, a na jej żelaznym końcu wydawał się świecić ognisty punkt. Wydawało mi się, że przeszył moje serce kilkakrotnie, przenikając do mych wnętrzności” – pisała Teresa. Bernini w rękę anioła włożył nie włócznię, a krótką strzałę. Symbolizuje ona Bożą miłość. Ponad wyrzeźbionymi w marmurze postaciami uśmiechniętego anioła i pogrążonej w ekstazie Teresy widzimy odlane z brązu złociste promienie. To światło Ducha Świętego. W niektórych porach dnia złociste światło słońca spływa po promieniach i dzieło nabiera wówczas niezwykłego, nieco tajemniczego blasku.

Innym przepięknym dziełem są malowidła na suficie nawy („Tryumf MB nad herezją” braci Giuseppe i Andrei Orazi – przeł. XVII/XVIII w. ), w prezbiterium („Wprowadzenie cudownego wizerunku MB Zwycięskiej do Pragi” – Luigi Serra) i w kopule nad transeptem kościoła („Wejście św. Pawła do Nieba” autorstwa Giovanniego Cerriniego (Perugino).

Kościół posiada kilka kaplic barokowych i oratorium za ołtarzem głównym, do których warto zajrzeć dla różnorodności form i przedstawień tematycznie związanych z Karmelem. Kaplica św. Teresy od Dzieciątka Jezus z obrazem węgierskiego malarza G. Szoldaticsa z 1926 r., kaplica MB Szkaplerznej z rzeźbą Balzico prezentującą „widzenie szkaplerzne” św. Szymona Stock’a; kaplica św. Jana od Krzyża z obrazem Nicholasa Lorrain na którym widzimy rozmowę św. Jana z Jezusem i kaplica z rzeźbą „Snu św. Józefa” Domenico Guidiego. Pod ołtarzem głównym znajdują się relikwie św. Wiktorii – Dziewicy i Męczennicy rzymskiej. W dawnym oratorium znajdują się 2 płaskorzeźby, a w dużym hallu mini muzeum i sklepik z pamiątkami dotyczącymi tegoż kościoła i Karmelu. Zobaczyć tam możemy dwa duże płótna: „Bitwa pod Białą Górą” oraz „Zjawienie się o. Dominika z obrazkiem MB w obozie katolików” i wiele innych obrazów, portretów karmelitów i karmelitanek.

o. Paweł Ferko OCD

fot. wikimedia