Szkaplerz NMP z Góry Karmel jest w Kościele uznawany za sakramentale i znaczący – obok różańca św. – znak pobożności maryjnej. Jego miejsce w liturgii nie jest jednak wszystkim dobrze znane.

Termin „liturgia szkaplerzna” możemy rozumieć potocznie jako liturgiczne poświęcenie i nałożenie szkaplerza św., przyjęcie do rodziny szkaplerznej (karmelitańskiej), przyjęcie do bractwa szkaplerznego, liturgiczne odnowienie zobowiązań szkaplerznych, teksty mszy św. z uroczystości NMP z Góry Karmel (16 lipca), mszy wotywnych, nowenn, litanii szkaplerznych, liturgicznych pieśni ku czci Matki Bożej Szkaplerznej czy nabożeństwo szkaplerzne, tj. ku czci NMP z Góry Karmel, z modlitwami i procesją.

Podstawowym tekstem liturgicznym w sensie ścisłym jest Obrzęd błogosławieństwa i nałożenia Szkaplerza Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel z 1996 r., zatwierdzony w języku polskim przez Kongregację Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Prot. N. 927/98/L w 2000 r., wydany trzykrotnie przez Kurię Krakowskiej Prowincji Karmelitów Bosych w Krakowie. Niestety nakład się wyczerpał, przydałoby się wznowienie i kolejne wydanie Obrzędu.

Zanim rozwiniemy temat liturgii szkaplerza św., warto poznać ogólne uwagi teologiczno-pastoralne o sakramentaliach w Kościele.

NABOŻEŃSTWO LITURGII SZKAPLERZNEJ

Sam szkaplerz rozumiany jest jako jeden z sakramentaliów, czyli znaków świętych, którymi Kościół – w sposób nieco zbliżony do sakramentów – posługuje się dla osiągnięcia pewnych skutków duchowych swoją modlitwą. Szkaplerz reprezentuje ustawiczną modlitwę Kościoła ofiarowaną za osobę noszącą go. Jest ważnym i samym w sobie błogosławionym aktem religijnym człowieka w widzialnej wspólnocie Kościoła. Nie można go odrzucić, ale indywidualne użycie i noszenie go pozostawione jest do uznania każdego chrześcijanina.

Zgodnie z reformą sakramentaliów dokonaną po Soborze Watykańskim II zaleca się stosowanie ich wraz z wyjaśniającym słowem i modlitwą wspólnotową. Chodzi zatem nie tylko o zwykłe poświęcenie szkaplerza, ale o przyjęcie do rodziny szkaplerznej (karmelitańskiej). Poświęcenie zaś jest częścią tego uroczystego przyjęcia. Jeśli zabraknie słowa wprowadzającego, katechezy, pewnego rodzaju „katechumenatu”, to pobożność szkaplerzna i jej owocność mogą być łatwo zagrożone upadkiem.

Nabożeństwo przyjęcia do rodziny szkaplerznej, a zwłaszcza – zgodnie z Obrzędem i statutem bractwa szkaplerznego – przyjęcia do bractwa szkaplerznego jest dokonywane dla Kościoła, przezeń przyjmowane i potwierdzane. Tylko w szczególnych wypadkach należałoby stosować te obrzędy między kapłanem a kandydatem. Bardziej sensowne jest jednak udzielanie tego sakramentale we wspólnocie (np. podczas nabożeństwa słowa Bożego, w ramach Liturgii Godzin, podczas mszy św. czy w trakcie spotkania modlitewnego). Poniższe modele uroczystego nabożeństwa szkaplerznego powinny być właściwie dostosowane do konkretnej wspólnoty i przepisów liturgicznych Kościoła.

Błogosławieństwo i nałożenie szkaplerza Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel powinno się odbyć podczas celebracji wspólnotowej. Nałożenie szkaplerza włącza do rodziny karmelitańskiej. Władzę błogosławienia szkaplerza mają kapłani i diakoni; nałożyć go zaś mogą inne osoby do tego upoważnione. Do błogosławieństwa i do nałożenia należy używać szkaplerza karmelitańskiego w jego tradycyjnym kształcie. Po przyjęciu może on być zastąpiony odpowiednim medalikiem. Błogosławieństwo i nałożenie szkaplerza dokonuje się zgodnie z obrzędami i modlitwami. Forma zwykła obejmuje: obrzędy wstępne, czytanie słowa Bożego i modlitwę wiernych, modlitwę błogosławieństwa i nałożenie szkaplerza, obrzędy zakończenia. Wszystko to wyraża w pełni znaczenie szkaplerza w życiu wiernych, którzy go przyjmują. Jest rzeczą konieczną, aby obie formy (tzn. przyjęcie szkaplerza lub zastąpienie go medalikiem) dobrze ukazywały zarówno duchowy sens łask związanych ze szkaplerzem Matki Bożej z Góry Karmel, jak i zadania wynikające z przyjęcia tego znaku czci wobec Najświętszej Panny.

o. Włodzimierz Tochmański OCD

Czytaj dalej w jesionno-letnim numerze Głosu Karmelu