Pobożność maryjna jest szczególną i wyjątkową drogą naszej wiary. To właśnie Maryja, święta Boża Rodzicielka, jak nikt inny wspomaga nas w naszej wędrówce ku Bogu. Ona stała się pierwszą chrześcijanką. Nie tylko dlatego, że porodziła Jezusa, ale przede wszystkim dlatego, że jako pierwsza mu uwierzyła. I dlatego całym swoim życiem uczy nas, jak kochać, ufać i jak wierzyć w naszego Pana Jezusa Chrystusa. Poprzez swoje życie Maryja stała się doskonałym wzorem, ukazując wszystkim, w jaki sposób wypełniać wolę Bożą i jak czcić w duchu i prawdzie jedynego i prawdziwego Boga.

Kościół już na samym początku odkrył tę szczególną więź, jaka łączyła Jezusa z Jego Matką i dlatego nie dziwi, że wierni na przestrzeni wieków chcieli na rozmaite sposoby przybliżyć się do Maryi i uczyć się od niej, jak przeżywać prawdziwą bliskość z Jezusem. Tak rozpoczęły się cześć i kult Najświętszej Maryi Panny, które wraz ze wzrostem świadomości wiary rozwijały się bardzo prężnie w całym Kościele, dając początek temu, co dzisiaj nazywamy czcią i pobożnością maryjną. Ma ona w swoim wyrazie dwa zasadnicze przejawy: ludowy i liturgiczny.

Pierwszy, ludowy nurt, ma charakter prywatny i jest określany mianem maryjnej pobożności ludowej. Stanowią go charakterystyczne i swoiste praktyki modlitewne i pokutne. Może mieć wymiar indywidualny lub wspólnotowy.
Czasami przybiera rys odmienny w różnych częściach świata – zależny od kultury narodu, lokalnych tradycji czy historii wiary poszczególnych krajów i regionów świata – czy też pozostaje charakterystyczny jedynie dla poszczególnych grup społecznych. Jest on często ściśle powiązany z historią i etapami rozwoju wiary chrześcijańskiej na danym terenie, temperamentem, sposobem życia jego mieszkańców, ich wewnętrzną wrażliwością, rodzajem potrzeb duchowych oraz różnorodnością wyrażanych przez nich emocji. Często zależy od tego, czy mamy do czynienia z pobożnością ludzi związanych z uprawą ziemi i z nią związanych (pobożność wiejska) czy też z wyrazem wiary mieszczaństwa i ludzi żyjących w dużych aglomeracjach miejskich. Dlatego inna będzie na przykład maryjna pobożność ludowa ludzi żyjących w pobliżu morza i trudniących się połowem ryb, a inna ludzi zamieszkujących trudne i niedostępne rejony wysokich gór. Niezależnie jednak od całej różnorodności, którą cechuje się maryjna pobożność ludowa, stanowi ona prawdziwy skarb ludu Bożego, nosi w sobie jakiś szczególny znak głodu spotkania z Bogiem za wstawiennictwem Jego Matki i jest wyrazem potrzeby realizowania tego, co w człowieku transcendentne, czyli większe niż to, co tylko obok lub wokół niego.

Pobożność ludową charakteryzuje wielka różnorodność i bogactwo ekspresji ciała, gestów i symboli. Przejawem omawianej maryjnej pobożności ludowej będą zatem wszelkiego rodzaju manifestacje wiary i czci dla Maryi takie jak: procesje, pielgrzymki odbywane do miejsc objawień maryjnych, nawiedzenia sanktuariów maryjnych i związana z nimi cześć dla świętych wizerunków Maryi. Formami ludowej pobożności maryjnej będą ponadto różnego rodzaju modlitwy i nabożeństwa do Maryi i za Jej wstawiennictwem, takie jak różaniec, koronki czy też godzinki ku czci Najświętszej Maryi Panny, a ponadto nowenny i tridua przed uroczystościami i świętami maryjnymi czy też zwyczaj zapalania świec, składanie wotów i ofiar na cześć Maryi, konsekracje i zawierzenia Niepokalanemu Sercu Maryi, akty oddania się Maryi w świętą niewolę miłości i wiele innych. Szczególnymi przejawami maryjnej pobożności ludowej są również różne grupy, bractwa i stowarzyszenia propagujące jakiś określony aspekt kultu Najświętszej Dziewicy oraz formujące swoich członków ku pogłębieniu wiary i dobrego życia chrześcijańskiego na wzór i za wstawiennictwem Maryi.

Pobożność ludowa ma charakter prywatny, czego nie należy rozumieć tak, że realizowany tylko poza kościołem lub w domu. Znacząca część liturgii ludowej to nabożeństwa (np. majowe lub październikowe, godzinki), które są najczęściej praktykowane wspólnotowo w kościołach, świątyniach i sanktuariach maryjnych, przed lub tuż po zakończeniu tego, co stanowi centrum liturgii, czyli Eucharystii.

Drugim zasadniczym nurtem kultu i czci oddawanej w Kościele Matce Bożej jest liturgiczna pobożność maryjna. Została ona odnowiona i bardzo mocno uwypuklona przez Sobór Watykański II, który zapragnął teologicznego pogłębienia kultu maryjnego. W duchu odnowy całej liturgii chrześcijańskiej sobór podkreślił znaczenie liturgii świętej w Konstytucji o Liturgii Świętej Sacrosanctum Concilium, uznając, że jest ona szczytem, do którego zmierza działalność Kościoła, a jednocześnie źródłem, z którego wypływa cała jego moc. Doprecyzujmy znaczenie słowa liturgia. Należy ją rozumieć w znaczeniu szerokim, obejmującym cały kult publiczny Kościoła, a więc sprawowanie sakramentów świętych, w sposób szczególny Eucharystii, sakramentu pokuty i pojednania, oraz liturgię godzin (oficjum) odmawiane przez kapłanów, osoby konsekrowane i wiernych świeckich. Z tego źródła, które stanowi liturgia, Kościół czerpie swoją moc i siłę w dążeniu na szczyt. W tym znaczeniu całe nasze życie zmierza do liturgii, najdoskonalszej formy kultu chrześcijańskiego. Ma to także dodatkowe znaczenie w perspektywie eschatologicznej, które zarysowuje Konstytucja o Liturgii Świętej Sacrosanctum Concilium: „Liturgia ziemska daje nam niejako przedsmak uczestnictwa w liturgii niebiańskiej, odprawianej w mieście świętym Jeruzalem, do którego pielgrzymujemy, gdzie siedzi po prawicy Bożej jako sługa świątyni i prawdziwego przybytku. Liturgia jest szczytem także w tym najpełniejszym, nadprzyrodzonym znaczeniu: mamy nadzieję w niej uczestniczyć w przyszłym świecie”. Wobec tego bardzo ważna jest dbałość o liturgię ziemską, skoro ma być ona „przedsmakiem” tej, do której wciąż dążymy. Wyrazem takiej troski będzie chociażby dobór obiektywnie pięknych szat liturgicznych. Dzięki temu uczestnicy w sposób naturalny będą mogli odnieść je do szat nieskończonej chwały, w które odziani mamy nadzieję oglądać naszego Pana w niebie.

Powyższy tekst jest fragmentem artykułu pochodzącego z półrocznika „Głos Karmelu" nr 95.
Czasopismo do nabycia za pośrednictwem Wydawnictwa Karmelitów Bosych.