Powstały na Górze Karmel, w Ziemi Świętej – Zakon Braci Najświętszej Maryi Panny w XIII w. musiał opuścić „macierz” i przez Cypr, Maltę i Italię przedostaje się do Brytanii. Tam, w małej miejscowości Aylesford w nocy z 15 na 16 lipca 1251 r. ówczesnemu Przełożonemu Generalnemu Zakonu ukazuje się Maryja: Matka, Siostra i Patronka Karmelu i ofiarowując szkaplerz obiecuje pomoc i opiekę Braciom w Zakonie i wszystkim, którzy przyjmą szkaplerz (a wraz z nim i Maryję). Od tej pory – jak grzyby po deszczu – po całej Europie powstają klasztory karmelitańskie, tak, iż na przełomie XIII/XIV w., ich liczba sięga blisko 150 klasztorów w 12 prowincjach. Jedną z nich była prowincja niemiecka, z której wkrótce wyodrębniła się górnoniemiecka (saksońska) i przy dalszym szybkim rozwoju wyłonić się miała prowincja czesko-polska.
Karmel w Czechach
Do czeskiej Pragi Karmelici przybyli w 1347 r. i właśnie stamtąd w przeciągu kilkudziesięciu lat zrodziły się nowe fundacje obejmujące klasztory w Gdańsku (1380), Strzegomiu na Śląsku (1382), w Krakowie na Piasku (1397), Bydgoszczy (1398), Poznaniu (1399), Jaśle (1401) i Płońsku na Mazowszu (1462) – na ziemiach polskich i w państwie krzyżackim; oraz w Pilźnie Czeskim i sześciu innych miejscowościach. W r. 1462 było na tyle klasztorów i zakonników, iż ówczesny Generał Zakonu – bł. Jan Soreth utworzył samodzielną Prowincję czesko-polską z siedzibą w Pradze. Tam też powstało Kolegium filozoficzno-teologiczne kształcące przyszłych Karmelitów. Okres Reformacji odcisnął się niestety znacząco na Karmelu w Czechach i nastąpiły kasaty klasztorów. Cesarz Józef II i komunizm dopełnili „dzieła zniszczenia”. Obecnie w Czechach są trzy klasztory karmelitów: w Pradze – Liboci (1996 r.), Ołomuńcu – Hejćinie (1990 r.) i Kostelnim Vydrzi oraz dwa karmelitów bosych: w Pradze (sanktuarium Praskiego Dzieciątka Jezus) i w Slanach.
Kostelní Vydří
Miejscowość tę, leżącą na południu Czech (okolice Daćic i Jihlavy) wraz z posiadłościami w roku 1694 kupił nowy właściciel, baron Gerhard Henry Butz z Rolsberga.V té době se mezi lidmi vyprávělo, že kolem Boží muky na kopci nad vesnicí se někdy ukazuje zvláštní záře. Był to czas, w którym w okolicy, na Wzgórzu Bożej Męki od czasu do czasu (według podań miejscowej ludności) pojawiał się niezwykły blask. Pobożny szlachcic jeździł do Telc, aby poradzić się o. Feliksa Karola Slavata – karmelity bosego, co ma w tej sytuacji czynić. Zacny mnich poradził mu, aby wybudował na wzgórzu kaplicę i umieścił w niej obraz Matki Bożej z Góry Karmel. Baron Butz uczynił tak, jak mu zakonnik doradził i od 1709 r. miejsce to stało się sanktuarium, do którego zaczynają pielgrzymować czciciele Maryi. A ród Butzów z ogromną pieczołowitością opiekuje się, remontuje i upiększa miejsce kultu przez kolejne pokolenia. Kilku z nich Józef Ignacy i Jan Maciej zostaje kapłanami. W r. 1731 zostaje zbudowany przepiękny kamienny, barokowy most z rzeźbami św. Józefa i św. Jana Nepomucena wiodący do kaplicy karmelitańskiej. W tym czasie zostają sprowadzeni do Kostelniego Vydrzi karmelici, którzy przy współpracy z rodziną Butzów w latach 1787-1789 rozbudowują kaplicę (stała się częścią prezbiterium z obrazem MB Szkaplerznej w ołtarzu głównym) w stylu późno barokowym. Od strony zachodniej kościoła przylega doń klasztor, który został rozbudowany w latach 1992-93, kiedy to powstało tu wydawnictwo i drukarnia karmelitańska. Po rozbudowie kościoła stał się on również swoistą rodową nekropolią, a jako pierwszy spoczął tu Jan Mateusz Butz w 1803 r. (wcześniejsze pochówki były nieopodal na wzgórzu na leśnym cmentarzu pośród ponad 400-letnich lip drobnolistnych). Za czasów cesarza Józefa II karmelici musieli opuścić klasztor i dopiero w 1908 r. nowy właściciel baron Bedrzich Dalberg z Daćic sprowadził na powrót karmelitów do opuszczonego sanktuarium. I z małymi przerwami są tam do dziś.
Piękne wnętrze kościoła, to praca kilku pokoleń malarzy i rzeźbiarzy pod kierunkiem karmelitów podpowiadających motywy zdobnicze nawiązujące do historii Karmelu i jego świętych Patronów. Poczesne miejsce zajmuje malowany na desce obraz (XVII/XVIII w.) Matki Bożej z Dzieciątkiem na lewej ręce, tulącym się do Jej policzka (typ Eleusy i karmelitańskiej La Bruny z Neapolu), trzymająca w prawej ręce szkaplerz karmelitański (obie postaci jakby w wieńcu z kwiatów). A na dowód tego, iż jest Rozdawczynią Łask Bożych wierny i wdzięczny lud ofiarował swej Madonnie i Zbawicielowi złote korony oraz pozłacane ramy do obrazu. Na łuku tęczowym malowidło przedstawiające apoteozę Maryi, Królowej Karmelu – która będąc w niebie, w asyście Aniołów ofiarowuje klęczącemu św. Szymonowi Stock szkaplerz św. A w poczcie adorujących karmelitanek i karmelitów dostrzec można: po jednej stronie św. Proroka Eliasza i Elizeusza oraz innych braci, a po drugiej stronie św. Marię Magdalenę de Pazzi, św. Teresę od Jezusa i inne siostry. Obok malowideł i ołtarzy świętych Karmelu, na uwagę zasługują drewniane stylizowane: ławki, konfesjonały i ambona. Obecnie jest to bardzo dobrze prosperujące Sanktuarium w Czechach:, z domem pielgrzyma, małą gastronomią, własnym sklepikiem (wydawniczym) i uroczą infrastrukturą pozwalającą na wyciszenie i modlitwę.
o. Paweł Ferko OCD
