Jubileuszowy krzyż w Munster

Andrzej Gbur OCD

Jubileuszowy Krzyż to wotum dziękczynne naszej wspólnoty zakonnej za dar 70-lecia jej istnienia. Dokładnie 17 stycznia 1950 r. nasi współbracia otrzymali od Stolicy Apostolskiej dekret zatwierdzający fundację naszego klasztoru, na początek (tymczasowo) w pobliskim Hammond, a od 1952 r. już na aktualnym miejscu, w Munster.

Zbudowanie krzyża powierzyliśmy mistrzowi stolarskiemu Andrzejowi Jędrzejczakowi. Całość zaprojektował i wykonał artysta plastyk Leszek Maćkowiak (wychowanek poznańskiej Akademii Sztuk Pięknych), architekt wnętrz, malarz, rzeźbiarz, pozłotnik i ekspert z zakresie konserwacji dzieł sztuki w jednej osobie.

Tak powstał „Jubileuszowy Krzyż”, który w zasadniczej formie nawiązuje do krzyża wykonanego przez włoskiego malarza Maestro del Bigallo. Naszym celem nie było jednak wykonanie wiernej kopii, ale w oparciu o romański pierwowzór stworzenie nowego dzieła, specjalnie dla naszego sanktuarium, które będzie nawiązywało do charyzmatu karmelitańskiego i oddawało specyfikę tego miejsca.

Pierwowzór naszego krzyża znajduje się w Palazzo Barberini, jednej z dwóch siedzib Galleria Nazionale d’Arte Antica (Rzym), gromadzącej kolekcję malarstwa z XI–XVI w. Wspomniany Maestro del Bigallo to anonimowy włoski malarz urodzony w pierwszej połowie XIII w., mistrz szkoły florenckiej, nazwany tak od jednego ze swoich dzieł: krucyfiksu w Muzeum Loggia del Bigallo we Florencji. „Rzymski krucyfiks” namalowano około 1260–1270 r. ma następujące wymiary: 160×110 cm. Należy do wizerunków Chrystusa Ukrzyżowanego wykonanych w konwencji „Christus Triumphans” (Chrystus tryumfujący), nawiązuje do tradycji bizantyjskiej i jest typowy także dla wcześniejszej zachodniej sztuki sakralnej epoki karolińskiej i ottońskiej.

Karmelitański charyzmat opisany na Jubileuszowym Krzyżu

Ikona nie stanowi elementu dekoracji, ale wprowadza człowieka w sacrum, miejsce spotkania z Bogiem. Ikony nie są malowane, ale „pisane”, ponieważ zawierają w sobie wiele skodyfikowanych symboli, które zapraszają nas do kontemplacji przekazu konkretnej prawdy wiary. Krzyż jubileuszowy, który swoim stylem nawiązuje do ikon, ma wszystkie jej cechy. Aby go odczytać, warto o tym pamiętać, ponieważ przy jego tworzeniu kierowaliśmy się nie tyle względami estetycznymi, czy nawet kanonami sztuki, ale pragnieniem, aby obraz pomagał w modlitwie, aby umieszczony w centrum naszej karmelitańskiej świątyni zawierał w sobie przekaz właściwy dla tego miejsca. Jezus jest centralną postacią ikony, podobnie jak wokół Niego koncentruje się nasza wiara i całe życie. Pozostałe elementy krzyża: postać Maryi Panny, świętych i aniołów zostały tam umieszczone tylko po to, aby pomóc nam zrozumieć owoce krzyża oraz zaprosić do konkretnej odpowiedzi na Jego orędzie. W naszym przypadku tę odpowiedź zawiera charyzmat naszego zakonu zawarty w symbolice szkaplerza, spisany w karmelitańskiej regule i na nowo odczytany przez hiszpańskich reformatorów: św. Teresę od Jezusa i św. Jana od Krzyża.(...)

Powyższy tekst stanowi fragment artykułu z najnowszego numeru Głosu Karmelu. Całość dostępna w wersji papierowej.