Droga uproszczenia modlitwy
u św. Jana od Krzyża
Marian Zawada OCD
Drogę uproszczenia modlitwy możemy ukazać w kilku perspektywach:
- filozoficznej, mówiąc o przejściu z umysłu dyskursywnego (ratio) do umysłu biernego (intellectus), który ogarnia intuicyjnie wszystko;
- antropologicznej, mówiąc o przemieszczeniu modlitwy z umysłu do serca, widząc w uproszczeniu rozwój subtelnych uczuć duchowych;
- mistycznej, akcentując wysiłek ludzkiego umysłu w medytacji dyskursywnej, oraz nasilający się wpływ Boga w początkowych stanach biernych i scientia amoris, która wypełnia ducha miłością.
Grecy (Arystoteles) odróżniali proces myślenia intelektualnego przy pomocy pojęć danego jako dianoia (łac. discursus) od theoria, czyli duchowego wglądu w prawdy wieczne, typowe dla kontemplacji.
Człowiek modli się, by odnaleźć Boga w szczycie swej duszy czy też szczycie umysłu (apex mentis), a następnie, by odnaleźć się w najgłębszym sanktuarium Kościoła (sacrarium ecclesiae).
Tę możliwość utrudnia nam współczesny styl życia, w którym np. media przyciągają naszą uwagę, a dodatkowo wszystko musi być szybkie, atrakcyjne. To zewnętrzny kontekst, natomiast wewnętrzny stanowi świat naszych gorączkowych myśli, sinusoidy emocji i chaotycznych pragnień. Święty Jan od Krzyża ubolewa: „wielkie są prostactwo i ślepota duszy pozbawionej Jego łaski” (PD 32:8).
W STRONĘ MIŁOSNEJ UWAGI
Modlitwa rozwija się od form zewnętrznych do form czysto duchowych. Zazwyczaj modlitwa ustna potrzebuje coraz więcej refleksji nad treściami religijnymi, domaga się medytacji, a w miarę jej stosowania rodzi się potrzeba głębszego trwania w ciszy i wewnętrznej adoracji przed Bogiem. Pomaga temu proces oczyszczenia: oczyszczenie ze zmysłowości (doznań zmysłowych), oczyszczenie z przymusu komunikowania i przejawiania swej obecności w przestrzeni języka (milczenie, medytacja); oczyszczenie z myśli (odkrycie miłosnej uwagi); oczyszczenie z uczuć (czysta obecność, trwanie); oczyszczenie z komponentów naturalnych (od kontemplacji „wewnątrz człowieka” do kontemplacji „wewnątrz Boga”, rozumiane jako udzielenie przez Boga boskiego stanu). (...)
Powyższy tekst stanowi fragment artykułu z najnowszego numeru Głosu Karmelu. Całość dostępna w wersji papierowej.
