W dzisiejsze wspomnienie liturgiczne Najświętszej Maryi Panny z góry Karmel – Matki Bożej Szkaplerznej, które w Rodzinie Karmelu celebrowane jest w randze uroczystości, chciejmy pielgrzymować duchowo na świętą Górę Karmel, miejsce czci Pana Boga już w Starym Testamencie. To na Karmelu działał prorok Eliasza, duchowy ojciec Zakonu, a później prorok Elizeusz i „synowie proroccy”, mieszkający w malowniczych grotach „wedle źródła Eliasza”. I jakkolwiek historyczne początki Zakonu odwołują się do o eremitów z góry Karmel z początków XIII wieku, w większości krzyżowców, którzy przybyli do Ziemi Świętej z Europy i tam pozostali, to tradycja karmelitańska, jaka rozwinęła się w średniowieczu, sięga o wiele wieków wstecz, bo właśnie aż do czasów Proroka Eliasza i jego duchownych synów, których karmelici są spadkobiercami.
Tradycja ta, podobnie jak i wielu Ojców Kościoła, w obłoku, który na skutek modlitwy Eliasza wzniósł się z morza po latach suszy (zob. 1 Krl 18, 41- 45), widzi symbol Matki Bożej, która w Chrystusie zesłała nam deszcz łaski. Eliaszowi zaś przypisuje zbudowanie na górze Karmel świątyni dedykowanej “Pariturae Virgini” – Dziewicy mającej porodzić. Akcenty te reasumuje doskonale przedsoborowa prefacja z Mszy świętej o Matce Bożej Szkaplerznej, która śpiewa m.in.: “…qui per nubem levem, de mari ascendentem, Immaculatam Virginem Mariam beato Eliae Prophetae mirabiliter praesignasti, eique cultum a filiis prophetarum praestari voluisti…” (Proprium Missarum Ordinis Carmelitarum Discalceatorum, Romae MCMXXII, s. 74).
Maryjna duchowość pierwszych wieków historii Zakonu doczekała się za naszych dni dogłębnej i krytycznej analizy, przede wszystkim dzięki monumentalnym dziełom o. Nilo Geagea: Maria, madre e decoro del Carmelo. La pietà Mariana dei Carmelitani durante i primi tre secoli della loro storia (Roma 1988); Una devozione ecumenica. La Madonna del Carmine (Roma 1990); La spiritualitá mariana del Carmelo nel suo organico sviluppo (Roma 1997); Testi mariani: Antologia carmelitana sulla B.V. Maria, (Roma 1996). Autor, znany mariolog Zakonu, pragnąc dokonać w duchu posoborowego “aggiornamento” gruntownej rewizji karmelitańskiej pobożności maryjnej, bazując rzetelnie na źródłach i stosując metodę naukową, dokonuje „demityzacji tego wszystkiego, co w kulcie maryjnym Karmelitów okazuje się błędne, wypaczone i niewskazane” (por. Sz. T. Praśkiewicz, Uu importante contributo storico alle relazioni dei Carmelitani con Maria, w: Teresianum, 43, (1992) 224). Równocześnie o. Nilo wskazuje podstawowe cechy maryjnej pobożności pierwszych pokoleń karmelitów i dokumentuje jak przechodziła ona swoją ewolucję, dążąc do ustawicznie pogłębiającej się miłości do Najśw. Dziewicy i – w konsekwencji – do coraz intymniejszej z Nią zażyłości. Wyrażało się to także w tytułach, jakimi Karmelici nazywali Maryję. Początkowo była Ona Patronką (Domina loci); potem, wzrastając w zażyłości, widzieli w Niej Matkę, aby w końcu przyzywać Ją jako Siostrę, tj. jako osobę, z którą zażyłość osiąga taki stopień, że można do niej zwracać się przez “ty” (tamże, str. 223).
Wypędzeni z góry Karmel przez Saracenów pod koniec XIII wieku, zakonnicy powrócili tam w 1631 r. Na ich czele stanął o. Prosper, karmelita bosy, który dzięki poparciu Stolicy Apostolskiej i władców katolickich otrzymał prawo własności tego miejsca i rozpoczął odbudowę klasztoru.
Dzisiejsza bazylika „Stella Maris” na górze Karmel, którą wznoszono z przerwami przez kilka stuleci, ze względu na zmieniającą się sytuację polityczną (Ziemia Święta przechodziła kilkakroć pod panowanie tureckie, egipskie, francuskie, angielskie), została w latach 1924-1928 przyozdobiona freskami wykonanymi przez brata Luigi Poggi, kramelitę bosego z Malty. Freski oparte na motywach biblijnych i na tradycji karmelitańskiej przedstawiają m.in. proroka Eliasza wznoszącego się do nieba i zrzucającego płaszcz Elizeuszowi oraz Świętą Rodzinę odwiedzającą pustelników na górze Karmel. Pod głównym ołtarzem znajduje się kamienna grota proroka Eliasza z jego figurą; w ołtarzu zaś odbiera cześć cedrowa figura Matki Bożej Szkaplerznej, dzieło genueńskiego rzeźbiarza J. Ch. Caraventa. Maryja na jednym ręku trzyma Dzieciątko Jezus, a w drugiej ręce szkaplerz.
Wszystko to możemy zobaczyć w trwającym prawie 10 minut filmie, zrealizowanym przez o. Mariusza Wójtowicza OCD z Krakowa. Śpiewy gregoriańskich, maryjnych antyfon Karmelu i Kościoła, w wykonaniu polskich kleryków karmelitańskich, pozwalają przyglądać się artystycznie wykonanym ujęciom fotograficznym sanktuarium „Stella Maris” z dużym pożytkiem duchowym i w klimacie rozmodlenia. Pociągają nie tylko zdjęcia wnętrza sanktuarium, jego ołtarze i freski, ale także fotografie wykonane na zewnątrz, z imponującymi widokami z tarasu klasztoru, pozwalającymi podziwiać panoramę Zachodniej Galilei, błękit Morza Śródziemnego – Zatoki Hajfy i jej portu, a także górzyste tereny, aż do Nazaretu, i to nie tylko w ciągu dnia, ale także o wschodzie słońca, jak i nocą!
Prawdziwa, medytacyjna uczta duchowa z Maryją, Królową i Ozdobą Karmelu! Prawdziwe, duchowe, wirtualne pielgrzymowanie do światowej sławy Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej, Matki Bożej z góry Karmel; pielgrzymowanie na tę właśnie górę Karmel. Dziękujemy Ci Ojcze Mariuszu!
o. Szczepan T. Praśkiewicz OCD
