W roku 450. lecia reformy męskiej gałęzi Zakonu Karmelitańskiego i powstania Karmelu Terezjańskiego warto przywołać jednego z protagonistów tego dzieła, tym bardziej, że w jego żyłach płynęła nie tylko hiszpańska, ale i polska krew. Ze strony matki wywodził się bowiem z rodziny Dantyszków. Chodzi o ojca Hieronima Graciána od Matki Bożej (1545-1614), kierownika duchowego św. Teresy od Jezusa i pierwszego prowincjała karmelitów bosych, kandydata na ołtarze.
„Hieronim Gracián – pisali w 2014 r. w swym liście okólnym generałowie obu gałęzi Zakonu Karmelitańskiego, wydanym w 400.lecie jego śmierci – urodził się 6 czerwca 1545 r. w kastylijskim mieście Valladolid. To, co wyniósł ze swego rodzinnego domu, potem będzie rozwijało się na przestrzeni całego jego życia. W jego żyłach płynęła hiszpańska i polska krew. Jego ojcem był Diego Gracián de Alderete, „łaciński sekretarz Jego Wysokości” króla Filipa II i żarliwy humanista (…), który pracował jako sekretarz biskupów i był tłumaczem książek, szczególnie greckich i łacińskich. W młodości zaprzyjaźnił się z Janem Dantyszkiem, swoim przyszłym teściem, polskim ambasadorem na dworze Karola V Habsburga (…). Hieronim Gracián, tak po ojcu, jak i po dziadku ze strony matki, odziedziczył pasję do nauki i kultury klasycznej.
Gracián był trzecim z dwadzieściorga rodzeństwa. Teresa od Jezusa wychwalała jego matkę Janinę Dantyszek za głęboką religijność, którą zdołała przekazać swoim dzieciom. Siedmioro z nich wybrało drogę życia zakonnego [dwie córki zostały karmelitankami bosymi]. W swojej młodości Hieronim pozostawał pod opieką duchową jednego z ojców jezuitów. Rozpoczął studia na słynnym uniwersytecie w Alcalá de Henares. Mając zaledwie 19 lat uzyskał tytuł Maestro en Artes, wykazując się przy tym inteligencją i warsztatem naukowym. Następnie studiował teologię i bliski był uzyskania stopnia doktorskiego. Mając 24 lata przyjął święcenia kapłańskie”.
Zaledwie trzy lata po tychże święceniach, tj. w 1572 r., ks. Gracián wstąpił do Karmelu w Pastranie, gdzie 28 marca 1573 r. złożył śluby zakonne, włączając się w dzieło reformatorskie św. Teresy i bardzo blisko z nią współpracując. Odegrał bardzo ważną rolę w rodzącym się Karmelu Terezjańskim, jako komisarz apostolski, a w latach 1581-1582 jako pierwszy prowincjał nowej gałęzi Zakonu. Wskutek nieporozumień i napięć, jakie przeżywała Reforma w pierwszych latach po śmierci św. Teresy, w 1592 r. został wydalony z Karmelu. Zrehabilitowany pod koniec życia przez papieża Klemensa VIII, zmarł jako karmelita dawnej obserwancji w Brukseli 21 września 1614 r.
Pozostawił po sobie wiele cennych, chociaż bliżej nieznanych w Polsce pism: “Dilucidario del verdadero espíritu” (1604) „Lámpara encendida”(1586), “El arte breve de amar a Dios” (1612), “La peregrinación de Anastasio” (1605), “Mística teología” (1601), “Itinerario de los caminos de la perfección” (1606). Zawierają one doktrynę dotyczącą życia duchowego, naznaczoną bardzo mocno rysem terezjańskim.
W 2005 r. Stolica Apostolska wydała „Nihil obstat” na rozpoczęcie jego procesu beatyfikacyjnego. Trwa przedprocesowa faza dochodzenia zmierzającego ku beatyfikacji o. Graciána, tj. analiza jego pism przez cenzorów teologów i zbieranie dokumentacji przez komisję historyczną. Postulatorem w procesie jest o. Romano Gambalunga, postulator generalny karmelitów bosych.
o. Szczepan T. Praśkiewicz OCD
