Zagadnienia sporne wokół pism i doktryny

Wokół pism i doktryny św. Jana od Krzyża toczyło się kilka poważnych sporów. Nie wchodząc w szczegóły zasygnalizujemy je tylko. Rozmaite są ich przyczyny; już to brak autografów św. Jana od Krzyża, już to jednostronne literackie, psychologiczne czy nawet racjonalistyczne podejście, czy też wreszcie obecny stan badań nad pewnymi zagadnieniami mistyki, jeszcze nie rozwiązanymi. Przyczyną niektórych ujęć bywa po prostu niezrozumienie katolickości myśli św. Jana od Krzyża. Tak na przykład podkreślać się musi, że dominantą myśli św. Jana od Krzyża jest miłość, wbrew poglądom sorbońskiego profesora Baruziego, który usiłował zintelektualizować, a nawet splatonizować jego doktrynę.

Na szerszej zaś płaszczyźnie toczą się takie kontrowersje, jak na przykład: na czym polega istota zjednoczenia z Bogiem, natura mistyki, powołanie do kontemplacji, czy istnieje kontemplacja “nabyta”. Szczególny autorytet w tych kwestiach zdobyli sobie Gonzales Arintero OP, A. Poulain SJ, A. Frages, R. Garrigou-Lagrange OP, Joseph de Guibert SJ i inni, podzieleni na dwie szkoły, spekulatywną i pozytywną. Jedni i drudzy, nawet we wnioskach przeciwnych sobie, powołują się bardzo często na św. Jana od Krzyża. Szkoła karmelitańska z o. Chryzogonem od Jezusa i o. Gabrielem od św. Marii Magdaleny na czele, opierając się na klasycznych komentatorach św. Jana zajmuje stanowisko pośrednie, utrzymując, że kontemplacja wlana nie jest czymś nadzwyczajnym, czymś w rodzaju łask charyzmatycznych; nie jest też konieczną do świętości, jakkolwiek zazwyczaj Bóg jej nie odmawia jednostkom wspaniałomyślnym.

Przedmiotem żywej dyskusji był problem autentyczności drugiej redakcji Pieśni duchowej. Odmawia jej stanowczo Dom Philippe Chevalicr OSB, broniła natomiast większość badaczy.