800 lat karmelitańskiej Formy życia (1207-2007)
List Przełożonych Generalnych OCarm - OCD
"Dlatego zginam kolana moje przed Ojcem... aby według bogactwa swej chwały sprawił w nas przez Ducha swego wzmocnienie siły wewnętrznego człowieka" (Ef 3, 14.16)
1. Wprowadzenie
Dziesięć lat temu listem do wszystkich członków rodziny karmelitańskiej wspominaliśmy 750 rocznicę ostatecznego zatwierdzenia Reguły karmelitańskiej przez papieża Innocentego IV.
Powyższym pismem zwracamy się ponownie do wszystkich, z różnych gałęzi naszej Rodziny, aby przypomnieć 800 rocznicę Formy życia, nadanej przez Alberta, Patriarchę Kościoła Jerozolimskiego (1205-1214), eremitom żyjącym przy Źródle (Eliasza) na Górze Karmel. Wybraliśmy rok 2007 jako symboliczny (pomiędzy 1206-1214) dla Tradycji tejże Formy życia, która poprzez pewne uzupełnienia stała się Regułą, jaką dzisiaj uznajemy. Ta początkowo nieliczna grupa dała życie rzeczywistości różnorodnej, bogatej w owoce, hojność i płodność dla Kościoła.
2. Pamięć początków
My wszyscy Karmelici możemy powiedzieć, że nasze początki są na Świętej Górze (1). Posłuchajmy słów św. Teresy od Jezusa: Miejcie raczej wciąż przed oczyma ten ród święty, z którego pochodzimy. Jesteśmy duchowym potomstwem owych błogosławionych proroków, tyłu chwalebnych przodków naszych, którzy tu na ziemi nosili ten nasz habit. Postanówmy sobie i usiłujmy za łaską Bożą stać się świętymi jak oni (2).
Drodzy Bracia i Siostry, pragniemy symbolicznie przywołać was do stóp tej świętej góry, razem z orszakiem świadków, którzy przez osiem wieków czerpali duchową żywotność z tych samych źródeł, aby w końcu odnowić ślub wiernej służby i całkowitego posłuszeństwa Jezusowi Chrystusowi. Nasza Reguła jest nieustannym źródłem nowego życia.
3. W naśladowaniu Jezusa Chrystusa
Forma życia jest wyrazem duchowego doświadczenia pierwszej grupy pielgrzymów, którzy stali się eremitami przy źródle Eliasza na górze Karmel; z wielką siłą podkreśla obecność i życiodajne spotkanie z osobą Jezusa Chrystusa, któremu się podporządkowujemy z zażyłą i nieodwołalną przyjaźnią. Tożsamość charyzmatyczna Karmelu rodzi się z tej żywej codziennej relacji nieustannie odnawianej.
Od samego początku proponuje życie w naśladowaniu Jezusa Chrystusa, a wszystko to, co następuje, nie jest niczym innym jak wyrażeniem stwierdzenia: Chrystus jest centrum Reguły i całego życia karmelitańskiego. Słuchając tego głosu, chętnie ofiarujemy naszą wolność i nasze życie jedynemu Panu i Zbawicielowi, który nam je zwróci w obfitości (por. J 10,10). Naśladowanie jest posłusznym słuchaniem, a życie w naśladowaniu Jezusa Chrystusa znaczy wyznawanie ustami a przede wszystkim codziennym życiem, że Jezus jest Panem (por. Rz 10,9) w przekonaniu, że tylko On czyni nas wolnymi i napełnia Sobą. Tajemnica Jezusa ujawnia mężczyznom i kobietom wszech czasów głęboki sens własnej egzystencji.
Odpowiedź na wezwanie Chrystusa realizuje się w procesie przemiany w Niego, w nowe stworzenie, prowadzi również do zobaczenia i ukochania całego stworzenia, tak jak Bóg je widzi i kocha. Niewątpliwie potrzeba wiele odwagi i zdecydowania, aby wytrwać w tych zamierzeniach. Ponieważ droga nieraz może być kręta i uciążliwa. Podążając za świadectwem wielu karmelitów i za przykładem proroka Eliasza, wiernego również i na pustyni, jesteśmy zachęcani do podążania ku górze chwały. Maryja nasza Matka i Siostra w wierze, która na sposób duchowy zawsze towarzyszyła karmelitom, jest z nami w każdym czasie i czuwa nad naszą drogą prowadzącą do Chrystusa Pana.
4. Do centrum... (Reguła 14)
Reguła lokalizuje kaplicę pośród cel (nr 14). Codziennie jesteśmy wezwani do uczestniczenia w Eucharystii. Karmelici opuszczają swoje cele i spotykają się w centrum eremu, jest to wyraz duchowej wędrówki. Jako członkowie wspólnoty wychodzą z odosobnienia, by spotkać się razem w centrum wspólnotowych aktów. Oratorium, które znajduje się pośród cel, wskazuje, że tylko Chrystus Pan jest prawdziwym centrum osoby i wspólnoty. Co przywołuje na pamięć życie pierwszej wspólnoty chrześcijańskiej (Dz 2,42-4,32), która zawsze była uważana za wzór i profetyzm życia konsekrowanego.
To codzienne spotkanie jest wezwaniem do wyjścia z samotności celi i niebezpieczeństwa samowystarczalności, aby spotkać Boga w sercu wspólnoty. Czas i miejsce przeznaczone na poszukiwanie Boga w milczeniu samotnym i kontemplacyjnym w celi nie mogą odwieść karmelitów od relacji z innymi. Obydwie te rzeczywistości, aby mogły być autentyczne, muszą się wzajemnie uzupełniać. Każde doświadczenie religijne sprawdza się w relacji do innych.
W centrum Twierdzy Wewnętrznej św. Teresy od Jezusa dokonuje się duchowe spotkanie między Bogiem a stworzeniem (3). Celem wewnętrznej drogi jest dotarcie do własnego serca, gdzie zamieszkuje Chrystus, pokonując różne trudności i pokusy. Reguła ukazuje biblijne obrazy walki i zbroi duchowej, jakimi są: czystość, święte myśli, sprawiedliwość, miłość Boga i bliźniego, wiara, zaufanie do Zbawiciela, Słowo Boże. Reguła i Biblia przypominaj ą nam, że wewnętrzna walka dokonuje się w nas samych. Za pomocą modlitwy, milczenia, pracy i samozaparcia ewangelicznego poznajemy słabe strony naszego życia potrzebujące uzdrowienia i uczymy się zaufania Panu (R. 18, 19, 20, 21).
5. Codzienne zbieranie się na Mszy św. (Reguła 14)
Dzień eremity rozpoczyna się od celebracji Eucharystii, pamiątki paschy Pana. W życiu innych eremitów nie znajduje się zbyt często nakazu uczestniczenia w codziennej Eucharystii. Natomiast karmelici dostrzegają ważność Eucharystii dla ich życia. I tak będzie przez następne osiem wieków: spotkanie i komunia z Chrystusem są szczytowym momentem życia duchowego. Pośród wielu przykładów, jakie znamy, możemy cytować św. Teresę od Jezusa, która uważała, że zakończoną jest fundacja tylko wtedy, kiedy zostanie odprawiona pierwsza Msza ś w. i nastąpi umieszczenie Najśw. Sakramentu w tabernakulum. Prawie wszystkie ekstazy św. Marii Magdaleny de Pazzi miały miejsce po Komunii św., a bł. Tytus Brandsma w obozie koncentracyjnym w Dachau otrzymywał siłę od świętych cząstek, które przechowywał w futerale do okularów.
Eucharystia stanowi centrum naszej modlitwy, tajemnicy Chrystusa Ukrzyżowanego, Zmartwychwstałego i żyjącego w nas. Msza św. jest celebracją uczty eschatologicznej wszystkich pokoleń, jest darem Bożego pokoju do dzielenia się z wszystkimi.
6. Rozmyślać dniem i nocą (Reguła 10)
Reguła zaprasza nas do spotkania z Jezusem Chrystusem w Jego Słowie. Przebywamy samotnie w celi, aby Mu pozwolić mówić do naszego serca (por. Niccolo Gallico).
Rozważanie prawa Pańskiego i czuwanie na modlitwie stanowią dwa istotne momenty w Lectio divina: medytacja i modlitwa przepełniają cały nasz dzień.
Czytaniu Biblii, również na głos, towarzyszy rozważanie (ruminatio) i powtarzanie, aby słowa tkwiły mocno w pamięci, sercu i na ustach (R. 19). Jednakże to Duch Św. wzbudza w nas pragnienie rzeczy duchowych i dar kontemplacji, aż do zamieszkania: my zamieszkujemy w Słowie, aby Słowo mieszkało w nas. Żyjemy w Chrystusie, lecz Chrystus przez wiarę mieszka w nas ( R. 10.19) (4). Zaproszenie do przebywania w celi, mimo że odnosi się bezpośrednio do samotności fizycznej, przede wszystkim rozumiane jest na sposób duchowy, ponieważ samotność jest zamieszkiwaniem Chrystusa, Słowa Ojca. Życie karmelity jest życiem w Chrystusie (R. 18).
Modlitwa osobista i wspólnotowa czyni nas zdolnymi do słuchania Bożego głosu i odkrywania Jego oblicza w obliczu innych. Samotność celi, a przede wszystkim samotność najgłębszej istoty duszy (5), jest miejscem, gdzie nasze serca mogą się zestroić z sercem Boga i Jego głosem.
7. Słowo Boże nich przebywa obficie w waszych sercach i na waszych ustach (Reguła 19)
Reguła odwołuje się do słowa biblijnego, a w nim jeszcze głębiej do zbawczej woli Pana, a przede wszystkim do tajemnicy Chrystusa, jedynego Słowa wypowiedzianego przez Ojca, przyjętego w wielkim milczeniu, jako muzyka ciszą przepojona, samotność, w której brzmią organy (6). Słowo, które stało się obecnością, staje się otuchą i siłą proroka Eliasza, zapalonego gorliwością do Boga, przezwyciężając w nim depresję i zwątpienie. W ten sposób może służyć ludowi, być wiernym przymierzu i zajmować się słabymi i uciśnionymi.
Ś w. Jan od Krzyża precyzuje: Jedno Słowo wypowiedział Ojciec, którym jest Jego Syn i to Słowo wypowiada nieustannie w wieczystym milczeniu. W milczeniu też powinna Go słuchać dusza (7). Dał nam bowiem swego Syna, który jest jedynym Jego Słowem, bo nie posiada innego i przez to jedno Słowo powiedział nam wszystko naraz. I nie ma już nic więcej do powiedzenia (8).
Reguła pragnie nas mieć zasłuchanych w Słowo, na wzór Maryi, ikony naszej Lectio divina i pewnej nauczycielki: Maryja zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu (Łk 2,19). Ona oddała się całkowicie na służbę Jezusa i planu Bożego słowami, które wyrażają Jej życie: Oto ja służebnica Pańska (Łk 1,38).
To jedyne Słowo przemawia dzisiaj w głębi naszego sumienia i w zdolności do uwierzenia, przemawia do nas z wnętrza wydarzeń i trosk ludzkości.
8. W milczeniu i nadziei jest wasza siła (Reguła 21)
Sposób naszego życia łączy milczenie z nadzieją, może również. oznaczać odpoczynek, wyciszenie, spokój, postawy, które osadzają się na pełnym zaufania zdaniu się na Boga i łączą się z nadzieją. Reguła Karmelu zakłada samotność (R. 5,6,10), proponuje milczenie i pokój (R.21), kształtowanie zdolności intelektualnych i wyobraźni za pomocą świętych "myśli", możemy również dołączyć wyobrażenia i święte symbole (R. 19): a wszystko po to, aby dodać wewnętrznej siły człowiekowi.
Zauważamy z radością oznaki zainteresowania i potrzebę dóbr duchowych w naszych czasach, a Karmel mocny swoją pierwotną tradycją i świadectwem jest zdolny do tego, aby je podjąć i uczynić owocnymi w nadziei chrześcijańskiej.
Potrzeba odwagi w twórczej wierności charyzmatowi, który nosimy w sobie, aby Duch Pański prowadził swoje dzieło w świecie zranionym i chorym.
Nadzieja i siła Ducha, która dotyka osobę ludzką, jak również ważne wydarzenia historii, wyzwala siły, aby się wypełnił ukryty zamiar Boga względem ludzkości. Chrześcijanin jest powołany do nadziei dla siebie i świata, czyni sprawiedliwość w prawdzie, i nie pozwala się pokonać ideologii propagandy lub pustych słów. Usiłuje czytać współczesną rzeczywistość w świetle Bożego spojrzenia. Rozważanie Słowa Bożego przemienia myśli, pomaga w rozpoznawaniu i wzmacnia osobiste przekonania. Jest świadkiem również w trudnych doświadczeniach życia, gdzie ostateczne słowo nie należy do śmierci ale do Boga i Chrystusa Zmartwychwstałego.
9. Po drogach świata (Reguła 17)
Relacja do Jezusa Chrystusa naznacza głęboko życie duchowe osób konsekrowanych i wszystkich wierzących. Dlatego podkreśla się powszechne powołanie do świętości. Nasze doświadczenie karmelitańskie, naznaczone zażyłością z Bogiem, z jednej strony wyraża wielkie oddanie Kościołowi, z drugiej uważną troskę o człowieka. Nasi święci przekazują nam ten podwójny kierunek jako owoc doświadczenia mistycznego, który rozszerza serce i czyni owocnym Słowo.
Teresa od Jezusa jest gotowa, by oddać tysiąc razy życie za jedną duszę i zachęca siostry do modlitwy, szukając możliwości, by je zachęcić do dobra na rzecz duszy. Ich życie w Karmelu jest dla Kościoła i ludzkości (9).
Dla Teresy od Dzieciątka Jezus, Doktora Wiedzy o miłości, patronki misji, powołanie do miłości w sercu Matki-Kościoła jest wstrząsającym odkryciem jej świętości.
Modlitwa karmelitańska jest apostolska. Ona jest motywacją, by obdarowywać innych: biednych i maluczkich, bogactwem wypływającym z kontaktu z Bogiem. Dzielenie się darami duchowości karmelitańskiej pomaga budować świat Dzieci Bożych. Bóg kontemplacji jest Tym, który wysłuchuje wołania ubogich i jest ich ostoją (Wj 2,21; 3,7; PS 113, 7). Dzisiejszy świat potrzebuje nadziei i przemian i my możemy mu pomóc mocą Ducha.
Papież przypomina nam: Miłość bliźniego polega właśnie na tym, że kocham w Bogu i z Bogiem również innego człowieka, którego w danym momencie może nawet nie znam lub do którego nie czuję sympatii. Taka miłość może być urzeczywistniona jedynie wtedy, kiedy jej punktem wyjścia jest intymne spotkanie z Bogiem, spotkanie, które stało się zjednoczeniem woli, a które pobudza także uczucia. Właśnie wtedy uczę się patrzeć na inną osobę nie tylko jedynie moimi oczyma i poprzez moje uczucia, ale również z perspektywy Jezusa Chrystusa (10).
I tak miłość do Chrystusa staje się miłością do człowieka z chwilą, kiedy on pragnie zbawić całą upadłą ludzkość bez względu na kulturę, rasę czy język. Duch Chrystusa przyjęty w kontemplacyjnej ciszy obdarza wolnością ducha i zmusza nas do pozostawienia wszystkiego, by wyjść na spotkanie braciom i siostrom potrzebującym nadziei.
10. Rozszerz przestrzeń twego namiotu (Iz 54,2) Braterstwo (Reguła 4,5,7,9,12)
Sposób życia jest adresowany do "B i innych eremitów" (R. 1). Jezus Chrystus jest racją ich bycia razem, jak również motywacją ich dobrowolnego posłuszeństwa bratu, którego uznają jako przewodnika życia. To dotyczy patrzenia w przyszłość inspirując się przeszłością: nauką Ojców Kościoła (sancti Patres) (R. 1), Kościoła Jerozolimskiego ze swoim Patriarchą i innych kościołów, jak również wszystkich przychodzących do nas (R.9) aż do powrotu Pana. Nie podążamy sami lecz wspólnie z naszymi braćmi i siostrami poszukujemy oblicza Boga żywego. To są wielcy święci, którzy przyozdabiają i uświetniają Karmel i Kościół, ci wszyscy, z którymi na co dzień żyjemy odnajdując we wspólnocie z nimi siłę i radość charyzmatu.
11. Strzeż z prorokiem dróg swoich (Reguła 21)
Razem z licznymi świadkami przeszłości, stanowiącymi źródło natchnienia dla nas, Duch Święty wzbudził w czasach współczesnych proroków-męczenników na tle dramatycznych wydarzeń ludzkości: Bł. Tytusa Brandsma w walce o wolność i prawdę, przeciw rasizmowi; Św. Edytę Stein na polu godności kobiety w intelektualnym poszukiwaniu prawdy w relacjach żydowsko-chrześcijańskich; innych męczenników karmelitańskich, misjonarzy, wyznawców wiary i świadków miłości Boga. Postawa kontemplacyjna Karmelu przyczyniła się do bezpośredniego udziału w cierpieniach braci i sióstr w dramatycznych sytuacjach ich życia. Milczenie Karmelu czyni swoimi radości i nadzieje, smutki i cierpienia (GS 1) mężczyzn i kobiet każdej epoki, aby budować nowy, bardziej sprawiedliwy świat.
12. Zakończenie
Karmel zachwyca blaskiem i pięknem Maryi, księgą, w której zapisana jest Reguła, ponieważ w Niej zapisało się Słowo (11). Regułą jest Jezus Chrystus, Słowo, jedyne Słowo Ojca: w Maryi znajdujemy Jego kształt doskonały. Uczennica Chrystusa, Maryja ułatwia wcielenie się Słowa Bożego w nas. Takiego zjednoczenia duszy ze Słowem pragnęła również bł. Elżbieta od Trójcy Św. jako wcielenia Słowa w jej duszę.
W pierwszych pismach karmelitańskich zawarte jest przekonanie, że nasza Reguła winna być odczytywana w życiu Maryi. Czcigodny Ojciec Michał od św. Augustyna pisze: nasza Reguła (to znaczy nasz sposób życia) współbrzmi z Maryją. Maryja jest częścią "symbolu" wzajemnie uzupełniającego się (12).
Teresa z Lisieux, która odkryła serce Ewangelii, równocześnie odkryła że Maryja jest bardziej Matką niż Królową, a Jej życie jest podobne do naszego, a to zbliża nas do Jezusa w wierze i posłudze (13).
Śledząc uważnie 800 lat historii karmelitańskiej, wyrażamy naszą wdzięczność Bogu za wszystko to, co Jego łaska uczyniła dla życia Kościoła.
Uwielbiamy Boga za wszystkich świętych, znanych i nieznanych naszej rodziny karmelitańskiej. Mając w pamięci naszych świętych ojców, modlimy się, abyśmy byli napełnieni miłością i gorliwością do Boga, i aby nasza Reguła nadal inspirowała tych wszystkich, którzy usiłują żyć w naśladowaniu Jezusa Chrystusa, zgodnie z żywą tradycją karmelitańską.
Wspomnienie 800-lecia jest dla nas łaską wzywającą do radosnej wierności Kościołowi i ludzkości dzisiaj.
Z braterskim pozdrowieniem
Joseph Chalmers OCarm Luis Aróstegui Gamboa OCD
(1) Jean de Cheminot (1337), Speculum fratrum ordinis B. Mariae de Monte Carmelo.
(5) Św. Jan od Krzyża, Pieśń duchowa 1,6.
(7) Słowa światła i miłości 99, Kraków 2003.
(8) Droga na Górę Karmel 22, 3.
(9) Droga 1,5; 3,4. Księga Fundacji 1,6 i 7.
(10) Benedykt XVI, Deus Caritas est 18.
(11) Konstytucje Karmelitanek, klasztoru Św. Marii Magdaleny de Pazzi, Florencja 1981, n.22.
(12) De Regula Carmelitarum, w: Introductio ad vitam internom et fruitiva praxis vitae mistycae, Romae 1926, 183.
(13) Ostatnie rozmowy, 20-21 sierpień
Edizioni Carmelitane, 2007
