„Śladami ojca Makarego Demeskiego”, czyli biblioteczna odsłona obchodów 400-lecia męczeńskiej śmierci bohaterskiego karmelity.
W czerwcu 2024 r. minęło 400 lat od męczeńskiej śmierci o. Makarego Demeskiego, który jako podprzeor klasztoru Karmelitów Bosych w Przemyślu wsławił się bohaterską postawą wobec Tatarów u bram miasta. Gdy latem 1624 r. władze zwróciły się do ojców z prośbą o poselstwo do chana Kantymira, on jeden stanął twarzą w twarz z tatarskim wodzem, co przypłacił okrutną śmiercią z rąk najeźdźców, którzy jednak wkrótce odeszli spod murów miejskich. Od tego momentu uważany jest za męczennika za Przemyśl, a jego czyn upamiętnia epitafium w karmelitańskim kościele. Tam też w podziemiach spoczywa ciało zakonnika.
Historia o. Makarego nie jest powszechnie znana wśród mieszkańców, dlatego wspomniana rocznica stała się okazją do przywrócenia pamięci o tym wyjątkowym człowieku. Jej obchody zainicjowali przemyscy karmelici na czele z przeorem o. Krzysztofem Górskim, a włączyły się w nie dwie instytucje: Archiwum Państwowe w Przemyślu i Przemyska Biblioteka Publiczna. Po konferencji 7 czerwca w murach archiwum oraz uroczystej Mszy św. 6 lipca w kościele św. Teresy od Jezusa przyszedł czas na wydarzenia w bibliotece, które odbyły się 6 września pn. „Śladami ojca Makarego Demeskiego”.
Pierwsza część bibliotecznych obchodów miała miejsce w pracowni artystycznej, gdzie pod kierunkiem Henryka Lasko uczniowie z zaprzyjaźnionej Szkoły Podstawowej nr 11 w Przemyślu szlifowali swój warsztat plastyczny, malując farbami wodnymi kościół na wzgórzu. Inspiracją były dla nich grafiki i akwarele przemyskiego artysty, który przekazał dzieciom także najważniejsze fakty z historii przemyskiego „Karmelu” oraz biografii „Apostoła pokoju”, aby wprowadzić je w klimat spotkania.
W południe odbyła się premiera mobilnej gry miejskiej dla młodzieży pt. „Co kryje świątynia na wzgórzu?” autorstwa pracownic biblioteki: Alicji Kunert, dr Moniki Maziarz i Małgorzaty Tomków. Gra, która powstała w aplikacji mobilnej ActionTrack, została oparta na opracowaniu Bronisława Tarki „Męczennik za miasto Przemyśl. Ojciec Makary Demeski, karmelita bosy (1570–1624)” i przybliża postać bohaterskiego karmelity, ale jest też okazją do wykazania się wiedzą historyczną, literacką, a nawet matematyczną.
Na premierę pod opieką nauczycieli przybyło ponad 100 uczniów klas siódmych i ósmych z dwóch przemyskich placówek: Szkoły Podstawowej nr 1 i Szkoły Podstawowej nr 14. Wszystkich przywitał dyrektor biblioteki dr Maciej Waltoś, a wskazówki dotyczące gry przekazała młodzieży Alicja Kunert. Kolejno uczestnicy pobrali na swoje smartfony bezpłatną aplikację mobilną ActionTrack i skopiowali odpowiedni kod QR, a potem sprzed siedziby biblioteki wyruszyli na trasę wokół kościoła Karmelitów Bosych. Poruszając się wedle punktów wyznaczonych na mapie GPS, poznawali treść gry i odpowiadali na zawarte w niej pytania, a w tym czasie autorki przed komputerem oceniały ich postępy.
Po ukończeniu gry w sali wielofunkcyjnej odbyło się ogłoszenie wyników oraz wręczenie zwycięzcom nagród ufundowanych przez bibliotekę i archiwum. Wtedy też okazało się, że uczniowie zapamiętali wiele szczegółów z historii o. Makarego, bo bez problemu udzielili odpowiedzi na kilka pytań zadanych przez autorki. Zdaje się więc, że gra była znakomitym sposobem, by przybliżyć młodzieży postać człowieka, którego śmiało można nazwać przemyskim bohaterem. Swoich sił w grze mogą spróbować także inni chętni; wystarczy pobrać wspomnianą aplikację i skopiować kod QR ze strony biblioteki, a potem już tylko wyruszyć śladami ojca Makarego Demeskiego.
W części popołudniowej odbyły się dwie prelekcje multimedialne. Pierwszą wygłosiła dr Agata Dworzak z Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, a jej tytuł to: „Przemiany wyposażenia kościoła Karmelitów Bosych w Przemyślu w XVIII i XIX wieku”. Prelegentka przypomniała licznie zebranym, że wyposażenie kościoła w dużej mierze reprezentuje lwowską rzeźbę rokokową, której najważniejszymi przedstawicielami byli: Sebastian Fesinger, Antoni Osiński i Johann Georg Pinsel. Skupiła się na omówieniu cech stylistycznych rzeźb figuralnych, takich jak dynamiczny układ postaci, oraz pokazała i omówiła fotografie rzeźb przed renowacją i po niej, wskazując na kunszt nie tylko ich twórców, ale też konserwatorów.
W dalszej kolejności Beata Kot, Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków, wystąpiła z tematem: „Architektura kościoła i klasztoru Karmelitów Bosych w Przemyślu”. Odwołała się do historii przemyskiego klasztoru, prezentując daty etapów jego budowy i prac rekonstrukcyjnych, począwszy od 1623 r., oraz zaznaczyła, że architektura świątyni nawiązuje do XVII-wiecznych świątyń rzymskich: Santa Maria della Scala i Santa Maria della Vittoria. Przedstawiła również projekty rekonstrukcji architektonicznych elewacji i ogrodu klasztoru, a także archiwalne fotografie kościoła Karmelitów, na przykład z ok. 1900 r., gdy pełnił funkcję cerkwi katedralnej.
W obu prelekcjach uczestniczyło wielu słuchaczy, wśród których byli: Elżbieta Laska – dyrektor Archiwum Państwowego, Agnieszka Bobowska-Hryniewicz – kierownik Oddziału IV popularyzacji zasobu archiwalnego tej instytucji, o. Krzysztof Górski – przeor klasztoru Karmelitów Bosych, o. Damian Sochacki, Janusz Czarski – dyrektor Centrum Kulturalnego, Waldemar Wiglusz – prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk, dr hab. Tomasz Pudłocki, prof. UJ – historyk, wiceprezes TPN, ks. dr Marek Wojnarowski – dyrektor Muzeum Archidiecezjalnego, Grażyna Niezgoda – fotografka i znawczyni sztuki, dr Marta Trojanowska – historyk sztuki z Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, dr Małgorzata Wilgucka – polonistka z II Liceum Ogólnokształcącego oraz Henryk Lasko – pedagog i artysta plastyk.
Dodać należy, że obchodom 400 rocznicy śmierci ojca Makarego Demeskiego towarzyszy wystawa fotografii zatytułowana „Niezwykły klasztor w obiektywie Adama Podulki”, eksponowana w siedzibie biblioteki przy ul. Grodzkiej 8 (budynek A, I piętro, hol). Można ją zwiedzać do końca września, do czego gorąco zachęcamy.
W tym miejscu chcielibyśmy podziękować wszystkim uczestnikom wydarzeń upamiętniających postać ojca Demeskiego, a zwłaszcza ich współorganizatorom: Archiwum Państwowemu w Przemyślu oraz jego dyrektor Elżbiecie Lasce, a także Ojcom Karmelitom na czele z przeorem o. Krzysztofem Górskim.
