„To będzie przywilejem dla ciebie i wszystkich karmelitów – kto w nim umrze, nie zazna ognia piekielnego”. Tymi słowami Matka Boża odpowiedziała na błagalną modlitwę Szymona Stock’a, generalnego przełożonego zakonu karmelitów, proszącego Ją o pomoc – ustanawiając szkaplerz znakiem szczególnej swej matczynej opieki. Wydarzenie to miało miejsce w nocy z 15 na 16 lipca 1251 r. w niewielkiej miejscowości hrabstwa Kent, w Aylesford (dzisiejsza Wielka Brytania).

Krótka historia klasztoru

Klasztor w Aylesford został ufundowany w roku 1242 przez angielskiego barona Richarda de Grey powracającego z krucjaty do Ziemi Świętej. Sprowadził on ze sobą grupę mnichów, pustelników z Góry Karmel ofiarując im kawałek ziemi i swój dwór. Tutaj w 1247 r. odbyła się pierwsza w Europie kapituł generalna, która zmieniła sposób życia zakonników z eremickiego (pustelniczego) na mendykancki (żebraczy). Po okresie rozkwitu – w przeciągu 50 lat ufundowano w samej Anglii i Walii ponad 30 klasztorów – w czasie Reformacji,  klasztory likwidowano. W roku 1538 klasztor w Aylesford przeszedł w ręce Sir Thomasa Wyatta, właściciela Allington Castle. Za panowania królowej Marii („krwawa Mary”) rodzina Wyatt utraciła swe posiadłości, a Aylesford dostało się w ręce Sir Johna Sedley’a. On i kolejny właściciel Sir John Banks (w 1670 r.) zamienili zabudowania klasztorne przekształcając je w przepiękną stylową rezydencję. W XX-tym wieku pani Woolsey i jej zięć Copley Hewitt odrestaurowali zniszczony pożarem (1930 r.) kompleks dworski. A kiedy po II wojnie światowej – w 1949 r. – obiekt został wystawiony na sprzedaż, karmelici skrzętnie skorzystali z okazji i odkupili utraconą przed wiekami swoją własność. Wiele starań o. Malachy Lyncha i architekta Adriana Gilberta Scotta doprowadziło (w latach 50-tych i 60-tych) do odbudowy i utworzenia na nowo sanktuarium MB Szkaplerznej, gromadzącego licznych pielgrzymów związanych z Karmelem, jak również ludzi poszukujących modlitwy i sensu życia. Konsekracja nowej świątyni w 1965 r. dała nowy impuls do systematycznego rozwoju centrum pielgrzymkowego, a obchody 750-lecia Szkaplerza karmelitańskiego w 2001 r. przybliżyły i polskim pielgrzymom, to miejsce „objawień szkaplerznych”.

Spacerkiem po sanktuarium

Sanktuarium składa się z trzech części: klasztoru karmelitów, właściwego sanktuarium MB Szkaplerznej z przyległymi kaplicami i częścią pielgrzymkowo-rekolekcyjną wraz z bazą noclegowo-gastronomiczną. Zespół klasztorny tylko w części zachował swój średniowieczny wygląd w zewnętrznym prostym, surowym kamiennym wyrazie murów z czerwoną dachówką karpiówką i ostrołukowymi portalami wejściowymi. Wnętrza zdradzają już cechy adaptacji i modernizacji pomieszczeń do wymogów współczesności. Według Reguły Braci NMP z Góry Karmel przy wejściu zamieszkiwał przeor, co potwierdza obecnie tzw. Sala Przeora – pierwsza od wejścia z dziedzińca – udekorowana obrazami ilustrującymi historię karmelitów, autorstwa Adama Kossowskiego, artysty plastyka z Nowego Sącza, który mocno zaznaczył swą obecność w Aylesford kunsztownymi dziełami sztuki, jako wotum wdzięczności za ocalenie z rosyjskiego łagru. Dalej idziemy XV- wiecznymi krużgankami i dochodzimy do małej kaplicy klasztornej, miejsca cichej modlitwy i medytacji w obecności figurki Praskiego Dzieciątka Jezus. W niszy koło wejścia znajduje się przepiękny witraż „Flos Carmeli” wykonany przez Moirę Forsyth. A ponad wejściem oglądać można dużą reprodukcję pieczęci przeora Aylesford, której oryginał znajduje się w British Museum.

Idziemy teraz w kierunku świątyni składającej się z kościoła głównego i kilku satelitarnych kaplic połączonych ze sobą podcieniami. W kościele otwartym z trzech stron, tylko prezbiterium jest zadaszone. Plac główny stanowi teren otwarty, jako pozostałość po zburzonym w XVI w. kościele klasztornym. W prezbiterium króluje figura Zwycięskiej Dziewicy, Maryi wykonana przez Michaela Clarke’a w 1960 r. A wokół figury na ścianach płaskorzeźby ceramiczne Adama Kossowskiego. Po prawej stronie od ołtarza głównego przechodzimy do kaplicy św. Anny. Ściany ozdobione są płaskorzeźbami ukazującymi życie Joachima i Anny – rodziców Maryi. Nad ołtarzem XV-wieczna gotycka figurka św. Anny Samotrzeciej. Idąc dalej krużgankami dochodzimy do chóru zakonnego, gdzie można dołączyć się do jutrzni, czy nieszporów, wspólnotowej modlitwy zakonników. Na lewo od ołtarza głównego przechodzimy do Kaplicy z Relikwiami, w której znajduje się relikwiarz z czaszką św. Szymona Stocka. Wystrój kaplicy znowuż w znacznej części jest wykonany według projektu Adama Kossowskiego (m. in. Droga Krzyżowa, witraże, lampiony). Tuż obok mała kaplica upamiętnia karmelitańskich męczenników: Tytusa Brandsmę i Edytę Stein. W centrum kaplicy piękna rzeźba przedstawiająca „wizję szkaplerzną”, która jest noszona w podczas uroczystych procesji szkaplerznych. Druga symetrycznie rozłożona kaplica upamiętnia angielskich i walijskich męczenników, którzy zginęli między 1535 a 1680 rokiem. Wystrój kaplicy to dar anglikańskich pielgrzymów w geście zadośćuczynienia i pojednania. I ostatnia kaplica-satelita połączona krużgankiem z kościołem to kaplica dedykowana św. Józefowi. W ołtarzu statua Opiekuna Maryi i Jezusa dłuta Michaela Clarke’a, a ściany zdobi figuralna ceramika Adama Kossowskiego przybliżająca duchowych Ojców Karmelu: proroka Eliasza i Elizeusza.

Na terenie sanktuarium znajduje się dom dla małej wspólnoty kobiet, Donum Dei która jest częścią karmelitańskiej rodziny i dopomaga w funkcjonowaniu całego kompleksu sanktuaryjno-rekolekcyjnego. W skład tegoż zespołu wchodzą jeszcze dom rekolekcyjno-pielgrzymkowy, Droga Różańcowa, sklep z dewocjonaliami, mała gastronomia i sanitariaty. Do odpoczynku, wyciszenia, medytacji służą również duże przestrzenie zieleni, staw i rzeka Medway, która opływa od południa sanktuarium niosąc orzeźwienie i ukojenie pośród upalnych lipcowych uroczystości szkaplerznych i eliaszowych.

„W duchowości szkaplerznej istnieje bardzo mocny i głęboko zakorzeniony pierwiastek chrystocentryczno-maryjny: iść za Chrystusem, naśladując Maryję! (…) Duchowość ta ma swój widzialny znak w Szkaplerzu, który jest przewodnikiem czułej i synowskiej pobożności maryjnej. Poprzez Szkaplerz czciciele Maryi (…) wyrażają pragnienie kształtowania swojego życia w oparciu o Jej przykład jako Matki, Opiekunki, Siostry, Przeczystej Dziewicy, przyjmując z czystym sercem Słowo Boże i oddając się służbie braciom.” (Jan Paweł II).

o. Paweł Ferko OCD