o. Jerzy Zieliński OCD, Maryja w historii i duchowości Karmelu

Karmelitańska legenda

Zanim malarz zabierze się do wykonania obrazu już na początku ustala szczegóły drugiego planu. Decydują one często o tym, jak odbierzemy i zinterpretujemy główną postać. Kolorystyka i pozornie mało znaczące elementy wspomagają pozytywne lub negatywne odczucia, skutecznie wpływając na naszą niezmiernie żywą wyobraźnię. Starożytne legendy Karmelu o Maryi spełniają rolę takiego właśnie tła. Wprowadzają w trudną do opisania atmosferę, w jakiej zrodziły się i żyły Jej karmelitańskie wyobrażenia. Pozwalają dotrzeć do subtelnych uczuć i odniesień, których nie można odkryć zatrzymując się jedynie na historycznych dokumentach i teologicznych opracowaniach. Te portretują jakby intelektualną stronę osoby Maryi. Tamte wprowadzają wartości charakterystyczne dla świata, którym żyje serce. Dopiero połączone razem dają pełny Jej obraz.

Większość najstarszych legend Zakonu koncentruje się na jednej problematyce – opisują osobiste interwencje Maryi na rzecz wspólnoty karmelitańskiej, która w początkach swego istnienia doświadczyła wielu trudności. Gdy zawiodły wszystkie ludzkie środki obrony, pozostała jeszcze Maryja. Ona posiadała moc skutecznej interwencji i ujmowała się za pustelnikami, którzy od początku uważali siebie za Jej synów. Dla nich, żyjących jakby na styku świata materii i ducha, było czymś oczywistym, że Właścicielka wzgórz Karmelu odpowie osobistą interwencją na pełne pokory i zawierzenia wołanie. Interweniuje więc, gdy po decyzjach IV Soboru Lateraneńskiego (1215) Zakon stoi przed perspektywą kasaty, gdy poddaje się w wątpliwość jego maryjny tytuł i przywileje, jego oryginalną formę życia (formula vitae) i wynikającą z niej organizację wspólnoty.

Legenda, jako opowieść fantastyczna, chociaż pełna niezwykłych i cudownych motywów, dostarcza materiału do wykładu mądrościowych treści. Karmelitańskie legendy streszczają zatem i oddają w barwny sposób prawdę o żywotnych związkach Maryi z Zakonem. Opisują Jej duchowe piękno i zachwycają się tajemnicą Niepokalanego Poczęcia. Niektóre z nich były często przytaczane i można znaleźć liczne ich wersje, co dowodzi, że stanowiły jedną z dróg przekazu pierwotnego charyzmatu karmelitańskiego.