Kontynuując nasze przywołanie polskich świętych, błogosławionych i kandydatów na ołtarze, w tej drugiej części stawmy sobie przed oczy najpierw tych z dwudziestolecia międzywojennego, a później z czasów II wojny światowej. Wśród tych pierwszych są przede wszystkim św. Urszula Ledóchowska (1865-1939), założycielka sióstr urszulanek szarych i bł. Ignacy Kłopotowski (1866-1931), założyciel sióstr loretanek. Niedługo po odzyskaniu niepodległości zmarła też w Krakowie służąca, bł. Aniela Salawa (1881-1922), a w Kalwarii Pacławskiej k. Przemyśla sł. B. Wenanty Katarzyniec (1889-1921), franciszkanin konwentualny. W klasztorze franciszkanów reformatów w Wieliczce posługiwał natomiast jako kwestarz sł. B. Alojzy Kosiba (1855-1939), a w domu zakonnym sióstr Maryi Niepokalanej w Raciborzu-Brzeziu uświęcała się młoda mistyczka, sł. B. Maria Dulcissima Hoffmann (1910-1936).
Po odzyskaniu niepodległości narodowej, już w 1919 r. zamieszkała w Płocku sł. B. Józefa Hałacińska (1867-1946), założycielka sióstr pasjonistek, wcześniej zasłużona serafitka. W okresie międzywojennym przybyła do Krakowa z Żytomierza sł. B. Paula Zofia Tajber (1890-1963), zakładając zgromadzenie sióstr Najświętszej Duszy Chrystusa Pana. W Krakowie też sł. B. Anzelm Gądek (1884-1969), karmelita bosy i sł. B. Teresa Kierocińska (1885-1946) założyli w 1921 r. zgromadzenie sióstr karmelitanek Dzieciątka Jezus. Także w tym okresie, bo w 1922 r. przybyła do Polski z Włoch z kilkoma siostrami salezjankami sł. B. Laura Meozzi (1873-1951), która pozostała w naszej ojczyźnie do śmierci, mimo nalegań włoskiego konsula, by w czasie wojny powróciła do Italii.
W dwudziestoleciu międzywojennym zmarli też polscy biskupi, którzy zostali wyniesieni do chwały ołtarzy. Są to św. Józef Bilczewski (1860-1923), arcybiskup lwowski i św. Józef Sebastian Pelczar (1842-1924), biskup przemyski. Należy przywołać także zmierzających na ołtarze biskupów: Zygmunta Łozińskiego (1870-1932) z Pińska i Jana Cieplaka (1857-1926) z Mohylewa, pasterzy wygnańców w trudnych czasach sowietyzacji dzisiejszej Białorusi. W tym okresie także, w Bydgoszczy zakończył świątobliwy żywot sł. B. Edward Woyniłłowicz (1847-1928), fundator kościoła pw. św. Symeona i św. Heleny w Mińsku, ziemianin, którego majątek wskutek traktatów ryskich z 1920 r. wcielono celowo w granice Związku Sowieckiego. Pobożną śmiercią swoje owocne posługiwanie Kościołowi i Ojczyźnie uwieńczył sł. B. o. Bernard Łubieński (1846-1933), redemptorysta, znany misjonarz ludowy, przywołujący pamięć św. Klemensa Hofbauera (1751-1820), który sprowadził redemptorystów do Polski. Na kilka lat przed wojną odszedł do wieczności sł. B. ks. Kazimierz Rolewski (1887-1936), rektor arcybiskupiego seminarium poznańskiego, a niecały rok przed jej wybuchem zmarł też sł. B. Wojciech Owczarek (1875-1938), biskup sufragan włocławski, założyciel zgromadzenia sióstr wspólnej pracy od Niepokalanej Maryi.
Druga wojna światowa, oprócz św. Maksymiliana Kolbe (1894-1941), bł. biskupa Michała Kozala (1893-1943), bł. ks. Stefana Frelichowskiego (1913-1945), bł. bł. sióstr nazaretanek Nowogródka i 108 innych męczenników z rąk niemieckich, beatyfikowanych w Warszawie przez św. Jana Pawła II w 1999 r., przyniosła nam także wyznawców, tj.: bł. Sancję Janinę Szymkowiak (1910-1942), serafitkę z Poznania i sługi Boże: Leonię Nastał (1903-1940) i Zofię Babiak (1905-1945), mistyczki, służebniczki NMP ze Starej Wsi, Marię Włodzimirę Wojtczak (1909-1943), elżbietankę z Poznania oraz Konstantyna Dominika (1870-1942), biskupa pomocniczego diecezji chełmińskiej. Postępowaniem ku beatyfikacji objęci są nadto, na czele z ks. Henrykiem Szumanem z Bydgoszczy liczni inni męczennicy hitleryzmu, a nadto rodzina Wiktorii i Józefa Ulmów z Markowej k. Łańcuta z siedmiorgiem dzieci, z których najmłodszemu, bezimiennemu, nie pozwolono się narodzić. Proces beatyfikacyjny swoich współbraci, męczenników z rąk niemieckich, ks. Adama Sztarka i XVI Towarzyszy prowadzą polscy jezuici; diecezja warmińska otwarła proces ks. Bronisława Sochaczewskiego (1866-1940) i Towarzyszy, a diecezja katowicka – ks. Jana Machy (1914-1942). W Kurii Metropolitalnej w Krakowie rozpocznie się wnet proces beatyfikacyjny czterech krakowskich augustianów, na czele z prowincjałem, o. Wilhelmem Gaczkiem (1881-1941), męczenników niemieckich obozów koncentracyjnych. Z naszą polską piastowską ziemią byli też związani, bo na niej się urodzili i mieszkali jeszcze inni męczennicy nazizmu, jak św. Teresa Benedykta od Krzyża – Edyta Stein (1891-1942), karmelitanka bosa, konwertytka z judaizmu, czy bł. ks. Bernard Lichtenberg z Oławy (1875-1943) i bł. ks. Gerard Hirschfelder (1907-1942) z Kłodzka. Mamy też rozpoczęty pierwszy proces beatyfikacyjny męczennika nacjonalizmu ukraińskiego, bestialsko zamordowanego na Wołyniu w 1943 r. o. Ludwika Wrodarczyka, oblata Maryi Niepokalanej. Nie była męczenniczką, ale urodziła się w Sądowie w powiecie słubickim, jako córka pastora protestanckiego, przechodząc potem na katolicyzm i zakładając zgromadzenie zakonne karmelitanek Boskiego Serca Jezusa bł. Maria Teresa Tauscher van den Bosch (1855-1938).
o. Szczepan T. Praśkiewicz OCD
