Dzisiaj w naszej jubileuszowej refleksji chciejmy sobie uświadomić, że chrystianizacja rzeczywiście postawiła młode państwo polskie na równi z innymi państwami europejskimi. Kościół katolicki przyjął je pod swoje skrzydła. Jednocząca rola Kościoła okazała się bardzo skuteczna po rozbiciu dzielnicowym, spowodowanym przez Bolesława Krzywoustego, który w 1138 r. podzielił Polskę pomiędzy swoich synów. Wówczas to, jurysdykcja arcybiskupa gnieźnieńskiego, rozciągająca się na cały kraj i wszystkie jego ziemie, jakkolwiek podzielone, nie pozostawała bez znaczenia. Uczynił on bardzo wiele, aby zjednoczyć Koronę Polski. Zaznaczmy, że ta idea świętostanisławowa, z legendą o porąbanym ciele Świętego Biskupa, które miało zrosnąć się, tworząc jedną całość, stała u podstaw żywej wiary naszych praojców, że Polska rozerwana, rozbita wskutek podziału dzielnicowego, coraz bardziej rozdrabniana, coraz bardziej słaba, zrośnie się, i wszystkie jej dzielnice historyczne, będą znowu stanowiły jedną całość. Wokół obrazów św. Stanisława w polskich kościołach umieszczano często herby wszystkich ziem historycznych Polski, które polecano św. Stanisławowi, ażeby on dopomógł Ojczyźnie zrosnąć się: Warmii, Śląskowi, Pomorzu, Wielkopolsce, Małopolsce, wszystkim ziemiom, tworzącym niegdyś jeden organizm kościelny i państwowy.
Wtenczas też wyłoniły się kolejne idee naczelne, religijno-patriotyczne, które przez wieki poruszały sercami naszych praojców, i które umacniały ich świadomość narodową. Były to, obok wspomnianej idei świętostanisławowej, idea świętowojciechowa z Gnieznem i idea świętokrzyska z relikwiami Drzewa Krzyżowego, czczonymi w znanym sanktuarium nieopodal Kielc, w staropolskim okręgu przemysłowym. Do tych idei później, zwłaszcza podczas potopu szwedzkiego i nocy zaborów, dołączyła idea maryjna z Częstochową, która – jakkolwiek istniejąca od samego początku (bo przecież pierwsze słowa napisane po polsku, to „Bogurodzica”) – szczególnie się wtenczas ożywiła. Wątki te przyjmowane powszechnie przez historyków, przypominane są także na Zachodzie. Przykładem niech tu będzie książka „Storia religiosa della Polonia” (red. L. Vaccaro, Milano 1985). Warto wskazać szczególnie na teksty, które przedłożyli: kard. Wł. Rubin, Prolusione, s. 13-25; U. Borkowska, I Santi come „archetipi” della nazione, s. 73-85; L. Grygiel, Communio sanctorum polonorum, s. 87-95; A. Witkowska, Częstochowa – centro del culto mariano, s. 143-154.
o. Szczepan T. Praśkiewicz OCD
