13. Misje Kościoła
Od pontyfikatu Piusa IX zaczęła się dla misji katolickich nowa epoka, charakteryzująca się eksplozją zapału misyjnego i tworzeniem organizacyjnych podwalin dla kościołów lokalnych. Leon XIII w 1884 roku wydał encyklikę Sancta Dei Civitas, wzywającą wszystkich wiernych do zaangażowania w dzieło misji przez modlitwę i środki materialne (83).
Francja należała w tym czasie do głównych obszarów, z których misjonarze udawali się do pogan. Pozwalał na to potencjał personalny, jaki stanowiło blisko 200 tysięcy osób zakonnych. Wśród licznych inicjatyw mających na celu dobro misji znalazło się Dzieło św. Piotra Apostoła, założone w 1889 r. przez Stéphanie i Jeanne Bigard, oraz Stowarzyszenie Misyjne Kobiet i Dziewcząt (1893). Powstały też misyjne zgromadzenia zakonne, jak ojcowie biali założeni przez kard. Ch. Lavigerie, ojcowie Misji Afrykańskich z Lyonu, ojcowie Najświętszego Serca Maryi, siostry św. Józefa z Cluny. Misjonarze francuscy działali głównie w Afryce północnej i środkowej oraz na Dalekim Wschodzie: w Chinach, Syjamie i Indochinach (84).
Teresa, choć zamknięta w ścisłej klauzurze klasztoru w dalekiej od krajów misyjnych Normandii, pełna była ducha apostolskiego i misyjnego.
“Chciałabym przebiegać ziemię, głosić Twe imię i umieszczać w ziemi niewiernych Twój chwalebny Krzyż. (…) Chciałabym w tym samym czasie głosić Ewangelię w pięciu częściach świata (…). Chciałabym być misjonarzem nie tylko przez przeciąg kilku lat, lecz od stworzenia świata aż do dokonania się wieków” (85).
Karmel, w którym żyła, miał swój udział w dziele ewangelizacji. W roku 1861 siostry z Lisieux założyły klasztor kontemplacyjny w Sajgonie. Gdy karmelitanki bose z tego klasztoru oraz z nowej fundacji w Hanoi zwróciły się o pomoc personalną, Teresa była gotowa tam pośpieszyć. Nie doszło jednak do tego. Natomiast więź Teresy z misjami Kościoła przybrała inną postać. Obie kolejne przeorysze powierzyły jej duchowej opiece dwóch przyszłych misjonarzy. Pierwszym był Maurice Belliere (1874-1907). W 1894 roku wstąpił do seminarium, trzy lata później podjął życie zakonne w zgromadzeniu ojców białych. Już po śmierci Teresy przyjął święcenia kapłańskie i był misjonarzem w Nyassa (1902-04). Z powodu choroby wrócił do Francji i wkrótce zmarł w roku 1907, licząc zaledwie 33 lata. Drugim duchowym bratem Teresy był Adolphe Roulland (1870-1934). Od 1892 roku studiował w Seminarium Misji Zagranicznych w Paryżu. Po święceniach kapłańskich (1896) odprawił mszę św. w Karmelu w Lisieux i krótko rozmawiał z Teresą. Wkrótce wyjechał na pracę misyjną w Chinach. Teresa otaczała modlitwą ich powołanie kapłańskie i apostolat. Z obydwoma prowadziła regularną korespondencję (86).
Papież Pius XI dnia 14 grudnia 1927 roku ogłosił ją główną patronką wszystkich misji Kościoła na równi z wielkim misjonarzem jezuickim, św. Franciszkiem Ksawerym.
Zakończenie
Dokonana próba przedstawienia historycznych uwarunkowań życia św. Teresy od Dzieciątka Jezus pozwala stwierdzić, że jakkolwiek sama, nie była bezpośrednio zaangażowana w sprawy o wadze państwowej czy też wydarzenia o zasięgu ogólnokościelnym, ale nawet w sprawy publiczne, to jednak w pewnej mierze żyła nimi. Była ich świadkiem i doświadczała skutków ich oddziaływania tak w ojczyźnie, jak i w Kościele powszechnym.
Duchowość Teresy od samego początku mogła się rozwijać w nadzwyczaj sprzyjających warunkach, jakie gwarantowało jej środowisko rodzinne, które mając zapewniony dobrobyt i odpowiedni poziom kultury umysłowej, było ściśle złączone ze sprawami Kościoła i oddane głębokiemu życiu religijnemu. W aspekcie tych ostatnich wartości klasztor karmelitanek bosych w Lisieux był takim miejscem par excellence.
Wiele spraw w jej życiu duchowym, np. korzystanie z sakramentów, było regulowane przez ówczesne przepisy prawa kościelnego i powszechnie przyjęte zwyczaje. Pewne pragnienia na tym odcinku wyrażane przez Teresę, pokrywają się z linią działaniami Kościoła w przyszłości. Jej duchowość czerpała z bogactwa obecnej w Kościele tradycji, zarówno w zakresie pobożności chrystocentrycznej jak maryjnej. Teresa nie ograniczała się jednak do samego biernego korzystania czy kopiowania, ale oświecona łaską – wniosła nową tej tradycji interpretację tej tradycji, a nawet całkiem nowe elementy, by wspomnieć o jej ofiarowaniu się Miłości Miłosiernej. Wyrazem głębi i szerokości jej serca, otwartego na rzeczywistość życia z Bogiem i dla Niego był jej duch apostolski i misyjny, obejmujący nie tylko wszystkich ludzi je współczesnych, ale wykraczający poza czasowe granice epoki.
(1) Podstawa opracowania: M. Banaszak, Historia Kościoła Katolickiego, t. 3, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1991, s. 202-204, 256-259; B. Kumor, Historia Kościoła, cz. 7, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 1991, s. 230-236; J. Gadille, Das Scheitern der Aussöhnung der Katholiken mit der Republik in Frankreich, w: H. Jedin (red.), Handbuch der Kirchengeschichte, t. VI/2, Herder, Freiburg-Basel-Wien 1985, s. 100-112; H. Kinder, W. Hilgemann, dtv-Atlas zur Weltgeschichte. Karten und chronologischer Abriß, Deutscher Taschenbuch Yerlag, München 1983, t. 2, s. 19-27,37-39,49-51,71, 105.
(2) Podstawa opracowania: M. Banaszak, Historia, s. 199-201, 220-222, 227-232; B. Kumor, Historia Kościoła, s. 208-214; Z. Zieliński, Papiestwo i papieże dwóch ostatnich wieków, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1986, t. l, s. 168-282.
(3) G. Gaucher, Dzieje życia. Teresa Martin (1873-1897). Siostra Teresa od Dzieciątka Jezus i od Najświętszego Oblicza, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1995, s. 76.
(4) Do s. Agnieszki od Jezusa, [Rzym] 20 listopada 1887. Cyt. za: H. N. Loose, P. Descouyemont, M. Brieg, Theresia und Lisieux, Verlag der Schulbrüder, Karlsruhe 1995, s. 90. Tłumaczenie cytatu własne. Powyższego fragmentu nie zawierają Pisma świętej wydane w języku polskim w roku 1971 (zob. Św. Teresa od Dzieciątka Jezus, Pisma, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1971, t. l, s. 401-402).
(5) S. J. Piat, Rodzina Martin. Szkoła świętości, z której wyszła św. Teresa od Dzieciątka Jezus, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1983, s. 14-16.
(6) Tamże, s. 20, 22.
(7) Tamże, s. 23-24.
(8) Tamże, s. 27.
(9) Tamże, s. 27.
(10) Rękopis A, k. 50r.
(11) Zelia Martin do Elizy Guérin, Alençon 17 stycznia 1871, w: Z. Martin, Korespondencja rodzinna 1863-1877 (fragmenty), Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1981, s. 95-96.
(12) Zelia Martin do Elizy Guérin, Alençon 29 maja 1871, w: Tamże, s. 101.
(13) Zelia Martin do Izydora Guérin, Alençon maj 1872, w: Tamże, s. 117; Zelia Martin do Pauliny Martin, Alençon 22 maja 1873, w: Tamże, s. 149; Ludwik Martin do Pauliny Martin, maj 1873, w: S. J. Piat, Rodzina Martin, s. 61.
(14) Tamże, s. 79; Zelia Martin do Izydora i Elizy Guérin, Alençon 27 października 1873, w: Z. Martin, Korespondencja, s. 157-158.
(15) S. J. Piat, Rodzina Martin, s. 62-63, 79-80; H. N. Loose i in., Theresia, s. 13.
(16) S. J. Piat, Rodzina Martin, s. 78. W jednym z listów napisała: Należę do wszystkich stowarzyszeń. Zelia Martin do Elizy Guérin, Alençon 29 września 1875, w: Z. Martin, Korespondencja, s. 212.
(17) M. Banaszak, Historia, t. 3, s. 203, 256, 257.
(18) Zelia Martin do Izydora Guérin, Alençon 26 lutego 1877, w: Z. Martin, Korespondencja, s. 313. O tym, jak wielkim autorytetem moralnym była w rodzinie siostra Maria Dozytea, świadczą listy Zelii Martin.
(19) S. J. PIAT, Rodzina Martin, s. 22.
(20) Tamże, s. 79; H. N. Loose i in., Theresia, s. 12.
(21) Tamże, s. 43.
(22) M. Banaszak, Historia, t. 3, s. 256.
(23) H. N. Loose i in., Theresia, s. 49; G. Gaucher, Dzieje życia, s. 44, 61-62.
(24) K. De Meester (red.), Teresa z Lisieux. Życie-Nauka-Środowisko, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1997, s. 53.
(25) Tamże, s. 98.
(26) H. N. Loose i in., Theresia, s. 100.
(27) Rękopis A, k. 78r.
(28) De Meester (red.), Teresa, s. 98.
(29) Por. Rękopis A, k. 70r-70v.
(30) Tamże, k. 70r.
(31) G. Gaucher, Dzieje życia, s. 39-40.
(32) Rękopis A, k. 17r.
(33) H. N. Loose i in., Theresia, s. 55.
(34) Tamże, s. 192.
(35) Tamże, s. 188.
(36) J. Walkusz, Jansenizm, w: Encyklopedia Katolicka (dalej cyt.: EK), t. 7, koi. 989-994.
(37) M. Banaszak, Historia, t. 3, s. 375.
(38) Cyt. za: G. Gaucher, Dzieje życia, s. 57.
(39) Rękopis A, k. 39r.
(40) Tamże, k. 70r.
(41) Cyt. za: H. N. Loose i in., Theresia, s. 125. Tłumaczenie cytatu własne.
(42) Rękopis A, k. 80v.
(43) Z. Uchnast, Berulle Pierre de, w: EK, t. 2, koi. 325-326.
(44) Zob. J. Forbelsky, J. Royt, M. Horna, Das Prager Jesuskind, Aventinum, Praha 1992; M. Altenhöfer, Das gnadenreiche Prager Jesulein und seine Verehrung, Sudetendeutsches Priesterwerk, Königstein [1984].
(45) H. N. Loose i in., Theresia, s. 134.
(46) Tamże, s. 160. Zob. także: L. Zenetti, Das Jesuskind. Yerehrung und Darstellung, Erich Wewel Yerlag, München 1987, s. 97.
(47) H. N. Loose i in., Theresia, s. 132; L. Zenetti, Das Jesuskind, s. 152-153.
(48) H. N. Loose i in., Theresia, s. 156-159, 225.
(49) Tamże, s. 156.
(50) Tamże, s. 137.
(51) G. Mesters, Antlitz Jesu, w: Lexikon für Theologie und Kirche (dalej cyt: LThK), Herder, Freiburg 1986, t. l, koi. 662.
(52) H. N. Loose i in., Theresia, s. 140.
(53) Tamże, s. 139. Tłumaczenie modlitwy własne.
(54) G. Gaucher, Dzieje życia, s. 176-177.
(55) Novissima verba, 5 sierpnia 1897, w: Pisma, t. 2, s. 489.
(56) J. Steru, Herz Jesu: A. Herz-Jesu-Verehrung, w: LTHK, t. 5, koi. 289-292.
(57) M. Banaszak, Historia, t. 3, s. 378-379.
(58) List do Celiny Martin, Lisieux 14 października 1890, w: Pisma, t. 2, s. 540.
(59) H. N. Loose i in., Theresia, s. 164-165.
(60) Rękopis A, k. 69v.
(61) G. Gaucher, Dzieje życia, s. 115-116.
(62) Rękopis A, k. 45v-46r.
(63) Tamże, k. 45v; H. N. Loose i in., Theresia, s. 76.
(64) Rękopis B, k. 2v.
(65) Tamże, k. 3v.
(66) Cyt. za: H. N. Loose i in., Theresia, s. 234. Tłumaczenie cytatu własne.
(67) Tamże, s. 234-235, 237.
(68) Rękopis A, k. 84r.
(69) Tamże.
(70) G. Gaucher, Dzieje życia, s. 151-155.
(71) Zelia Martin do Izydora i Elizy Guérin, Alençon 27 października 1873, Alençon 24 czerwca 1877, w: Z. Martin, Korespondencja, s. 157-158, 354-360.
(72) G. Gaucher, Dzieje życia, s. 54-55, 67.
(73) H. N. Loose i in., Theresia, s. 18.
(74) G. Gaucher, Dzieje życia, s. 49-50.
(75) H. N. Loose i in.,Theresia, s. 82-83.
(76) Tamże, s. 150.
(77) Novissima verba, 11 lipca 1897, w: Pisma, t.2, s. 463.
(78) Tamże, 23 sierpnia 1897, w: Pisma, t. 2, s. 505-507.
(79) H. N. Loose i in.,Theresia, s. 128.
(80) Rękopis A, k. 83r.
(81) G. Gaucher, Dzieje życia, s. 43.
(82) P. Doncoeur, Jeanne la Pucelle, w: LThK, t. 5, koi. 885-886.
(83) B. Kumor, Historia Kościoła, cz. 7, s. 340.
(84) M. Banaszak, Historia, t. 3, s. 313, 315, 318-320.
(85) Rękopis B, k. 3r.
(86) H. N. Loose i in., Theresia, s. 250-251, 264-265.
Święta Teresa z Lisieux słowem Boga dla świata,
I Karmelitański Tydzień Duchowości,
Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1998.
