ks. Jan Machniak, Fenomeny mistyczne w życiu Teresy od Jezusa
W życiu duchowym św. Teresy od Jezusa istotną rolę odgrywały zjawiska nadzwyczajne, które towarzyszyły jej zjednoczeniu z Bogiem. Ona sama zauważyła, że gdyby Bóg nie dał jej tych łask, nie zdobyłaby się nigdy na podjęcie dzieła reformy Karmelu (S 34). Opowiadając o tym jak Bóg ją obdarzał, zauważyła jednocześnie, że łaski te mogą być niebezpieczne dla człowieka, gdyż może się pod nie podszyć szatan, albo też mogą prowadzić do iluzji i zafałszowania obrazu siebie.
Reformatorka Karmelu opisała najpierw fenomeny nadzwyczajne w Księdze życia i w Sprawozdaniach duchowych, przedstawiając według porządku chronologicznego, jak pojawiały się w jej życiu. Następnie poddała je teologicznej analizie w Twierdzy wewnętrznej, poświęcając im trzeci rozdział szóstego mieszkania. W jej dziełach nie znajdziemy wprost definicji łask nadzwyczajnych, można jedynie pokazać, jaka jest ich częstotliwość, w jaki sposób powstają i jak sprawdzić, czy pochodzą one od Boga oraz jak się zachować, gdy Bóg nimi obdarowuje.
Pojęcie łask nadzwyczajnych
Przez łaski nadzwyczajne św. Teresa od Jezusa rozumie szczególne formy bezpośredniego oddziaływania Boga na człowieka, które prowadzi do wyraźnego poznania spraw Bożych za pomocą wrażeń zmysłowych lub za pomocą oświecenia umysłu:
“Jest jeszcze inny sposób, którym Bóg rozbudza duszę. Łaska to na pozór wyższa od poprzednich, ale większe w niej może zachodzić niebezpieczeństwo, i dlatego nieco dłużej tu nad nią się zatrzymam. Są to pewne mowy i słowa, które w rozmaity sposób dają się słyszeć duszy” (T VI, 3, 1).
Działanie Boże dotyka bezpośrednio władz zmysłowych lub rozumowych, wlewając w nie światło poznania zgodnie z ich możliwościami. Prosty podział łask nadzwyczajnych u św. Teresy z Awili na “mowy i słowa” należy uzupełnić terminologią św. Jana od Krzyża, którego refleksja ma charakter bardziej systematyczny. Doktor Karmelu rozróżnia fenomeny nadzwyczajne zmysłowe, które powstają w wyniku działania Boga na zmysły wzroku, słuchu, powonienia, smaku i dotyku, prowadząc do powstania widzeń zewnętrznych, słów, smaków, zapachów i węchów. Kolejną formą łask nadzwyczajnych są widzenia wyobrażeniowe, które powstają przez działanie łaski na wyobraźnię. Trzecim rodzajem łask są widzenia intelektualne, objawienia, słowa i uczucia duchowe.
Św. Teresa od Jezusa, nie podejmując się klasyfikacji łask nadzwyczajnych, podaje bardzo szeroki opis tych przeżyć od strony fenomenologicznej. W ten sposób pomaga czytelnikowi w rozpoznawaniu działania Bożej łaski w nim samym.
