5. Pełna recepcja przez kościół przesłania terezjańskiego

Nie ma potrzeby rozwodzić się nad innymi kryteriami, które w jakiś sposób wzmacniają od zewnątrz, wewnętrzną wartość wzniosłej doktryny. Mamy na myśli przede wszystkim szczególny wpływ jej doktryny na lud boży. Rozpowszechnienie jej pism dokonało się na taką skalę, jakiej nie spotykamy w przypadku żadnego innego pisarza duchowości, ani starożytnego ani współczesnego…..

Znakiem rzeczywistej recepcji teologicznej i duchowej doktryny, argumentem przemawiającym za przyznaniem tytułu Doktora, jest bez wątpienia bezpośredni wpływ przesłania Świętego na Magisterium Kościoła, a także uznanie ze strony Magisterium, z jakim się święty spotyka, gdy odwołuje się ono do niego jako “autorytetu” odnośnie doktryny katolickiej.

Taki jest właśnie przypadek Teresy. W szerokiej dokumentacji gromadzącej to, co papieże tego wieku powiedzieli o niej, zarówno z okazji wyniesienia jej na ołtarze, jak i odwołując się do niej w czasie zwyczajnego nauczania. Potwierdza ona, że Teresa z Lisieux stała się teologicznym autorytetem (auctoritas theologica) w niektórych szczególnych dziedzinach nauczania Kościoła: powszechnego powołania do świętości, apostolskiej i misyjnej wartości życia kontemplacyjnego, przesłania ewangelicznej radości, całkowitego zawierzenia miłosierdziu Boga, centralnego miejsca miłości w Kościele.

W końcu, jeżeli jakiś rys aktualności ma być jeszcze uwzględniony jako konieczny do ogłoszenia kogoś Doktorem Kościoła, Teresa z Lisieux z pewnościąjest powszechnie obecna w całym ludzie bożym i to w takiej mierze, w jakiej niewielu świętych może się poszczycić. Tak gdy chodzi o zainteresowanie nią teologów jak i o pobożność ludzi pokornych. Teresa jest duchowo obecna w krajach o bogatej tradycji chrześcijańskiej, w krajach od niedawna uwolnionych od komunizmu, a w sposób wyjątkowy w młodych Kościołach Afryki i Azji. Przesłanie Teresy jest żywe i aktualne w całym naszym wieku, aż do dzień dzisiejszy, jak tego dowodzi nieprzerwane wznawianie jej pism przetłumaczonych na około 50 języków.

Na przyznanie Teresie Doktoratu pozytywny wpływ miała prośba wielu Konferencji Episkopatów z całego świata, które podkreśliły jakość jej doktryny, dobro wyświadczane wierzącym, wkład w ewangelizację, wpływ na budzenie powołań kapłańskich i zakonnych. Zaakcentowały również pilną potrzebę przybliżenia światu istoty Ewangelii: Miłość miłosierną Boga względem wszystkich, propozycję małej ewangelicznej drogi, która wskazuje wszystkim możliwość dojścia do świętości poprzez zwykłe codzienne życie.

6. Oryginalne cechy doktoratu Teresy

Ogłoszenie Teresy od Dzieciątka Jezus Doktorem Kościoła było ze strony Magisterium Kościoła prorocką intuicją właściwą dla pontyfikatu Jana Pawła II, aktem odważnym i zobowiązującym.

Istotnie – i to jest pierwsza oryginalna cecha doktoratu Teresy – Papież podkreśla trzy cechy, które zadecydowały o tytule. Teresa z Lisieux jest kobietą młodą i oddaną kontemplacji. Wyraziła zatem swoją wzniosłą doktrynę dzięki niepowtarzalnemu geniuszowi kobiecemu, z entuzjazmem i siłą właściwą osobie młodej, z głębią właściwą osobie oddanej kontemplacji, która poświęciła swoje życie temu, by żyć w sercu Kościoła, by służyć ludzkości.

Te trzy cechy są nieustannie podkreślane przez Papieża.

Teresa jest kobietą, która z Ewangelii potrafiła wydobyć ukryte bogactwo, okazując przy tym typową dla geniuszu kobiecego konkretność oraz umiejętność odpowiedzenia na nie językiem życia i mądrości. Wyróżnia się uniwersalnością wśród rzeszy świętych kobiet, które promieniują mądrością Ewangelii.

Teresa oddaje się też kontemplacji. W ukryciu Karmelu przeżywała wielką przygodę chrześcijańskiego doświadczenia, które pozwoliło jej poznać długość i szerokość, wysokość i głębokość miłości Chrystusa (por. Ef 3,18-19). Bóg zechciał, by Jego tajemnice nie pozostawały ukryte, uzdolnił zatem Teresę do ujawnienia sekretów Króla (por. Ms C 2v). Życie Teresy jest świadectwem i teologicznym dowodem piękna życia kontemplacyjnego, przeżywanego jako całkowite oddanie się Chrystusowi, Oblubieńcowi Kościoła, i jako potwierdzenie prymatu Boga nad wszystkim. Jej życie ukryte w tajemniczy sposób przyczynia się do szerzenia Ewangelii, napełniając Kościół i świat przyjemną wonią Chrystusa (por. LT 169, 2v).

Na koniec, Teresa z Lisieux jest młodą świętą. Osiągnęła dojrzałą świętość w kwiecie młodości (por. Ms C 4r). Dlatego jawi się jako mistrzyni życia ewangelicznego, zdolna wskazywać drogę zwłaszcza młodym, którzy mają być świadkami Ewangelii w najbliższym tysiącleciu.

Teresa od Dzieciątka Jezus jest najmłodszym Doktorem Kościoła, niejako dla podkreślenia swojej małości i nieadekwatności. Dzięki temu jednak ujawnia się tym bardziej jej charyzmat mądrości, otrzymany od Ducha Świętego dla całego Kościoła, wyrażony poprzez kobiecy geniusz i tchnący świeżością, dzięki chrześcijańskiej dojrzałości osiągniętej w tak młodym wieku, przeżywany w samotności i w jedności z Kościołem. Teresa głosi centralne miejsce Ewangelii, która staje się życiowym doświadczeniem. W Teresie wypełniają się słowa Jezusowe mówiące, że tajemnice Królestwa objawiane są maluczkim (por. Mtll,25n).

Teresa od Dzieciątka Jezus jest Doktorem Kościoła najbliższym nam w czasie. Oddziela nas od niej jedynie jeden wiek. Dotąd najbliższym nam czasowo Doktorem Kościoła był św. Alfons Liguori, zmarły w 1787. Teresa żyje wiek później i przez ten fakt przybliża do nas Doktorów Kościoła. Mimo to bliskość Teresy nie ma charakteru jedynie chronologicznego. Ona żyła w czasach nam współczesnych. Jest mistrzynią duchowości naszego wieku. Ogłoszenie jej Doktorem oznacza ponadto, że specyficzny charyzmat Doktorów jeszcze nie przeminął. Duch Święty nadal posyła Kościołowi swoich posłańców, mężczyzn i kobiety, jako mistrzów i świadków wiary, zaopatrzonych we wzniosłą naukę, dostosowaną do czasów i potrzeb ludzi, dla dobra całego ludu bożego.

Doktorat Teresy jest bez wątpienia opatrznościowy. Kościół rozpoznaje dar w postaci świeżości ewangelicznego przesłania, jaki w niej otrzymał dla naszych czasów.

7. Przesłania dla dzisiejszego świata

Wraz z tym ogłoszeniem, jak ktoś napisał, prostota wstępuje na katedrę, teologiczna wiedza pochyla się nad mądrością serca, istota Ewangelii ukazana jest na nowo światu, kobiecy geniusz jeszcze raz jaśnieje poprzez zrozumienie i głoszenie przesłania zbawienia.

Teresa pisząc na stronicach Manuskryptu autobiograficznego słowa proste i głębokie, rewolucyjne na swój czas, który giął się pod jarzmem jansenizmu, świadczyła o Ewangelii z prostotą i otwartością, mając jedynie 22 lat:

“Doskonałość polega na rym, by czynić Jego wolę, by być tym, czym On chce nas mieć… Miłość Naszego Pana objawia się zarówno w duszy najprostszej, która w niczym nie stawia oporu Jego łasce, jak i w najbardziej wzniosłej; (…) właściwością miłości jest zniżanie się… Zniżając się tak dalece, dobry Bóg okazuje swą nieskończoną wielkość. Jak słońce oświeca równocześnie cedry i każdy mały kwiatek, jak gdyby ten był jedyny na ziemi, tak Nasz Pan troszczy się o każdą duszę z osobna, jak gdyby była ona jedyna na świecie” (Ms A, 2v – 3r).

Jest przekonana, że “Wszystko jest łaską”; wszystko bowiem służy do dobrego tym, którzy miłują Boga.

Teresa stała się bliska wielu ludziom, także spoza Kościoła katolickiego z powodu prostoty swego ewangelicznego przesłania. Spotkała tak wielu zagubionych ludzi, ponieważ dała świadectwo, że podczas prób wiary usiadła “do stołu z grzesznikami”, dzieląc tragedię pokusy niedowiarstwa tak wielu braci, i oświetlając ciemną noc Jasną pochodnią wiary”, która rozjaśnia nasze mroki.

Dzięki swojej doświadczonej wierze stała się siostrą wszystkich, bliską tym, którzy cierpią i szukają prawdy. Jej posłannictwo okazuje się niezwykle aktualne: głosić wszystkim miłość osobową i miłosierną Ojca niebieskiego, zapraszać wszystkich do dziecięcego zawierzenia i do ślepej wiary w miłość; ośmielać się stawać przed Bogiem z pustymi rękami własnych dzieł i bez własnych zasług, by być przyodzianymi jedynie Jego świętością.

Ostatnio Kardynał Martini napisał, komentując noc wiary Teresy, wyjaśniając jej współczesność i niezwykłą aktualność dla wszystkich wierzących, że Teresa jest w pełni zgodna z Bogiem i solidarna z ludźmi, którzy są lub czują się daleko od Boga:

“Teresa jest całkowicie skierowana ku niebieskiej świetlistej ojczyźnie a jednocześnie ogarnięta jest ciemnością ziemi nękanej nieprzeniknionymi mrokami. Co więcej, mówiąc obrazowo widzi siebie zasiadającą do stołu zastawionego goryczą przy którym jedzą grzesznicy i niewierzący… Fakt, że pozwoliła się pochwycić przez Absolutny prymat Boga z jednej strony i pozostała otwarta na historię i wszystko czego ona od nas wymaga, z drugiej stanowi duszę powołania każdego chrześcijanina. To tłumaczy współczesność i aktualność Świętej z Lisieux… Teresa jest święta ponieważ wyraziła zgodę na to wewnętrzne rozdarcie, wierząc, że w Chrystusie umarłym na Krzyżu, stanie się jednością”.

Przesłanie nowego Doktora Kościoła posiada wielką aktualność. Teresa jawi się jako posłaniec Boga przy końcu tysiąclecia i u początku trzeciego tysiąclecia, powtarzający słowa Jana Ewangelisty: “Bóg jest miłością” (U 4,8), co stanowi syntezę głoszonej Ewangelii. Posiadając nowy tytuł Doktora Kościoła będzie mogła skutecznie głosić Ewangelię i z pasją nieść przesłanie o Miłości Miłosiernej Boga względem wszystkich, przesłanie zbawienia, które wymaga przyjęcia. Święta głosi dzisiaj z młodzieńczym zapałem prostą i sugestywną prawdę, w postawie zadziwienia i wdzięczności, że Bóg jest miłością, że osoba ludzka jest przez Boga miłowana, aż do granic miłosierdzia, że każdy człowiek powinien Boga przyjąć i miłować, aż do granic zaufania i zawierzenia Jego miłosierdziu.

Teresa od Dzieciątka Jezus nie stała się Mistrzynią dopiero od momentu ogłoszenia jej Doktorem Kościoła, i nie przestałaby być Mistrzynią, gdyby nie została ogłoszona Doktorem. Jednakże uznanie przez Kościół jej wzniosłej doktryny, dostrzeżenie w tej młodej kobiecie, mniszce klauzurowej z ubiegłego stulecia, a jeszcze dzisiaj tak aktualnej, charyzmatu Doktorów, pozwoli na nowo przypomnieć światu jej doktrynę. Doktryna Teresy skierowana jest do teologów, którzy będą nadal odkrywać ewangeliczne bogactwa i mądrościowe intuicje, ale także do tylu chrześcijan, którzy nie szukają u niej schematów klasycznej doktryny, ani filozoficznych rozważań, ani uporządkowanej wiedzy, lecz potrafią odkryć harmonię katolickiej doktryny i życia ewangelicznego.

Jeżeli można mówić o jakiejś charakterystyce Teresy, to jest nią stwierdzenie, że jest ona autentycznym reprezentantem Kościoła Katolickiego, który ona nazywa Matką. Nadal może powiedzieć to, co napisała w Manuskrypcie B: “Chwała jego będzie odbiciem chwały, która bierze swój początek ze swej Matki…”.

Światło Kościoła, jak przypomina początek dokumentu Lumen Gentium, jest światłem pochodzącym od Bożej mądrości, która jest Mistrzem Teresy, Słowem Wcielonym, światłem ze światłości, światłością świata. Jej przesłanie może być uznane jako Dobra Nowina, która dociera aż do serca Ewangelii, jak powiedział o niej Pius XII. Jest to Ewangelia skupiona na życiu teologalnym – na wierze, nadziei i miłości – do tego stopnia, że Teresę można nazwać Doktorem życia teologalnego, mistrzynią powszechnego powołania do świętości.

Z włoskiego przetłumaczył
Jerzy Gogola OCD

(1) L’Osservatore Romano (wydanie polskie) 10 (196) 1997, s.32.
(2) Por. S. Congregationis SS. Ritum, die 11 martii 1871, w: AAS 6 (1870) s. 317-318.
(3) AAS 10(1877)s.349.

Święta Teresa z Lisieux słowem Boga dla świata,
I Karmelitański Tydzień Duchowości,
Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1998.