Miłość – przyjaźń i jej odchylenia
Swoją genialną intuicją św. Teresa odkryła, że miłość zawsze łączy się z wolnością, i prawu absolutnej wolności ducha ze względu na Boga dała naczelne miejsce w Konstytucjach karmelitańskich. Znając słabość i niedoskonałość uczuć człowieczego serca, w rozmowach rekreacyjnych czy pismach adresowanych do karmelitanek, dzieliła się z nimi własnym doświadczeniem postaw i reakcji zrodzonych w konkretnych warunkach przyjaźni. Nie zamierzenie dokonała przez to analizy psychologicznej uczuć miłości-przyjaźni i jej odchyleń. Z pełnym realizmem ukazuje skomplikowany świat uczuciowości, wskazując równocześnie właściwą drogę takim formom przyjaźni, które w pewnym stopniu degradują prawdziwą miłość. Odrzuca stanowczo wszelkie odcienie pseudomiłości nie zmierzające do skutecznego działania w prawdzie. Piętnuje przyjaźnie oparte na gadulstwie, wybujałej uczuciowości, czułostkowości, i takie, które byłyby ukierunkowane na zaborczą wyłączność w stosunku do innych. Ukazuje, jak czułostkowość prowadzi do uczuć niedojrzałych, często infantylnych, z całą gamą chorobliwych postaw i reakcji.
Celem ma być czysta i doskonała miłość duchowa. Najczęściej jednak zdobywa się ją na drodze miłości uczuciowej i jeszcze niedoskonałej, ale z silną tendencją oczyszczania jej w ogniu prób i ofiary. Czysta miłość jest nadprzyrodzoną miłością-przyjaźnią, wkorzenioną w miłość Boga. Nie tracąc nic z tego, co ludzkie, całe swe napięcie skierowuje ku pomnażaniu miłości Boga i zbawianiu bliźnich przez postawę autentycznego miłosierdzia Taka miłość uczy kochać człowieka dla niego samego, nie zaś dla jego przymiotów, właściwości czy aktualnych okoliczności, które podlegają falowaniu i przemijaniu. Autentyczna miłość w interpretacji św. Teresy jest uniwersalna (obejmuje wszystkich i wszystko), ofiarna i bezinteresowna, darmo dana i darmo dająca, jest aktywna i pragnie dobra nadprzyrodzonego dla osoby kochanej. Objawia się w konkretnych czynach. Analizy św. Teresy przebiegają po linii wytycznych św. Pawła z jego hymnu o miłości (2 Kor, 13). Ofiarna i wierna miłość – przyjaźń idzie za swym Mistrzem aż na krzyż.
